Martijntje Smits
“Door techniek valt er steeds meer te kiezen”

Brigit Span
Foto: Bart van Overbeeke

Met haar proefschrift ‘Monsterbezwering. De culturele domesticatie van nieuwe technologie’ heeft dr.ir. Martijntje Smits het nodige losgemaakt. Ze geeft hierin handreikingen hoe moet worden omgegaan met nieuwe technologieën. Smits vergelijkt deze met hoe in vroegere samenlevingen met ‘monsters’ werd omgegaan. “De wereld verandert wel, maar wordt niet per se beter door technologische vernieuwingen.”

“Publieke discussies over nieuwe technieken lopen vaak vast. Ik vroeg me af hoe dat kan en wat de achtergrond ervan is”, zo legt Martijntje Smits de reden voor haar proefschrift ‘Monsterbezwering’ uit. “Je merkt vooral bij ingenieurs een gefrustreerde reactie als de publieke opinie een technische vernieuwing afkamt. Ze hebben het idee dat het publiek niet openstaat voor vernieuwing.” Filosofen moeten discussies en begrippen verhelderen, maar vaak herhalen ze slechts de patstelling”, zo zegt Smits. “In mijn boek probeer ik die gevoelens te verklaren en te verdedigen. Kernenergie wás een monster, mijn indruk is echter dat dit na Tsjernobyl niet meer het geval is. Er werden gevaren aan kernenergie toegeschreven die nog onbekend waren. In Tsjernobyl gebeurde de ramp écht. Daarna werd kernenergie niet langer een doemscenario, maar werden de gevaren ervan -hoe erg ze ook waren- meer prozaïsch.”
Op 8 november promoveerde Smits aan de Universiteit Twente op haar proefschrift. Ze gaat artikelen schrijven naar aanleiding van haar proefschrift en is uitgenodigd voor diverse lezingen. Smits studeerde chemische technologie en techniekfilosofie aan de Universiteit Twente. Bij TNO werkte ze hierna bij het Studiecentrum voor Technologie en Beleid en deed onderzoek naar ‘duurzaamheidstrategieën’. “Ik miste de wetenschap echter erg en ben toen AIO geworden aan de UT. Dat heb ik vier maanden gedaan.” Hierna werd ze coördinator van het onderzoeksprogramma over afvalplastics en begon ze aan haar proefschrift. “Als je met een historische blik naar de controverses rond plastic en plastic afval kijkt, worden problemen relatiever. Je ziet dat discussies zich herhalen.” Ook hierop is haar monstertheorie van toepassing.
In september 2000 begon Smits aan de TU/e bij de faculteit Technologie Management. Alhoewel haar proefschrift gaat over hoe nieuwe technieken worden ontvangen in de maatschappij, doceert ze dit niet aan de TU/e. “Aan de TU/e ligt de nadruk op ingenieursethiek. Mijn proefschrift richt zich meer op techniek-ethische kwesties. De ingenieursethiek kijkt hoe ingenieurs handelingsopties kunnen evalueren in geval van ethische dilemma’s in hun beroepspraktijk. In de techniekethiek gaat het meer om de vraag hoe we maatschappelijk gezien kunnen omgaan met de dillemma’s waarvoor nieuwe technologie ons stelt.” Smits is voorstander van het filosofisch pragmatisme. “Dat houdt in dat er geen absolute waarheden zijn en dat de wereld zich steeds vernieuwt. “Ze noemt zichzelf wel een pessimist: “De wereld verandert wel, maar dat lost niet per se dingen op. Er komen nieuwe problemen bij. Er valt steeds meer te kiezen door de nieuwe technieken. Het grensverleggende zorgt voor steeds meer dilemma’s in de maatschappij. Want waar ligt de grens tot waar we handelen?”/.