Kroesen: “Wetenschappelijk rendement proef in ruimte honderd procent”

Kuipers bezig met de lampencarrousel in het ISS. Foto: ESA

De proef die astronaut André Kuipers vanuit het International Space Station heeft uitgevoerd met de High Intensity Discharge-lampen van de TU/e en Philips, is volledig geslaagd. Volgens prof.dr.ir. Gerrit Kroesen van de faculteit Technische Natuurkunde is het wetenschappelijk rendement uit de ruimteproef honderd procent.

Kuipers heeft in de ruimte twee soorten experimenten gedaan met de energiezuinige plasmalampen: eerst is gekeken naar de atomaire spectroscopie, daarna is gekeken naar de helische instabiliteiten in de lampen. De instabiliteitsmomenten van de eerste drie lampen kon live gevolgd worden vanuit Estec in Noordwijk, waar onder anderen Kroesen en mensen van Philips aanwezig waren. Uit de videobeelden konden zij opmaken dat de instabiliteit in de lampen in de ruimte, dus in gewichtloze toestand, zich anders gedraagt dan op aarde. “Het plasmakanaal in de lamp kromde zich wel zoals verwacht, maar de eveneens verwachte draaiing van het kanaal om zijn eigen as bleef uit”, zegt Kroesen. “Deze waarneming vormt op zichzelf al een uniek resultaat. Het betekent namelijk dat het ronddraaien veroorzaakt wordt door de zwaartekracht, via convectie, maar dat de kromming een andere oorzaak heeft. Waarschijnlijk zelfgegenereerde magneetvelden”, aldus de TU/e-hoogleraar.

Hoofdschakelaar
In eerste instantie werd de eerste lamp niet ontstoken toen Kuipers begon met het experiment. Het probleem werd al snel gedetecteerd door de TU/e’ers die bij Estec in Noordwijk live het experiment volgden: Kuipers was in zijn enthousiasme vergeten de hoofdschakelaar aan te zetten. Toen hij dat alsnog gedaan had en het systeem opnieuw was opgestart, verliep het experiment goed.
“Alles wat we wilden bereiken met deze proeven, is gelukt. Het had niet beter gekund”, zegt Kroesen.
Alle data die verzameld is tijdens de proeven met de plasmalampen is verzameld op USB pendrives, die Kuipers met de Sojoez mee terug neemt naar de aarde. Kuipers keert op Koninginnedag terug naar de aarde. Hierna begint het proces van het vertalen van de meetresultaten naar ontwerpspecificaties voor betere lampen. Kroesen verwacht dat dit door sneller kan dan voorzien dankzij de geslaagde proeven.
Er wordt nog geprobeerd om delen van het experiment te laten herhalen door een Amerikaanse astronaut op een later tijdstip. De apparatuur voor het experiment, waaronder de door de Gemeenschappelijke Technische Dienst gemaakte lampencarrousel, wordt na gebruik in een capsule de ruimte ingeschoten, waar deze zal verbranden./.