Die ‘verzinsels’ hebben allemaal iets bijzonders, waaruit je zou kunnen concluderen dat ze weliswaar verzonnen zouden kunnen zijn, maar dan toch verzonnen met een ernstige beperking: ze hebben allemaal direct betrekking op de omgeving waar de gelovigen gevestigd zijn (of waren). De mensen kunnen wel iets geloven of verzinnen, maar het moet wel een beetje aansluiten bij de dagelijkse realiteit.

Een paar voorbeelden. In India wordt de god Ganesh vereerd, die het hoofd heeft van olifant. In streken waar geen olifanten wonen, zijn ook geen goden die er als een olifant uitzien. Evenmin worden krokodillen vereerd op plekken waar die beesten niet voorkomen. Het zou veel wonderlijker en in zekere zin overtuigender zijn, als er op Groenland goden met olifanten- of krokodillenhoofden vereerd zouden worden. Maar, bewoners van het hoge Noorden dachten dat de mensheid was ontstaan uit smeltend ijs, een gedachte die weer niet lijkt op te komen bij mensen in tropische streken.

Nog een voorbeeld. In de Koran wordt het paradijs, onder meer, omschreven met “tuinen waar rivieren onderdoor stromen’. Voor mensen die in Bangladesh wonen of in de Bommelerwaard, waar de rivieren regelmatig hoger staan dan men zou wensen, zal een plek waar (ook nog!) rivieren onderdoor stromen, niet veel paradijselijks hebben. In het zeer natte Bangladesh wonen 125 miljoen moslims, maar het moslimparadijs is typisch een paradijs voor woestijnbewoners.

Onder de ‘verzinners’ waren blijkbaar weinig dichters, mensen die iets konden bedenken dat nog nimmer aanschouwd was. In Nederland waren weliswaar veel dichtende dominees, maar echte vernieuwers waren het niet. Bij moslims staan dichters niet hoog aangeschreven. In The Satanic Verses laat Rushdie de Profeet zeggen ‘Writers and whores. I see no difference there’.

In de wiskunde wordt ook veel verzonnen, je houdt het niet voor mogelijk, allerlei dingen waar je nooit van had gedroomd. Veel van die dingen blijken bovendien buitengewoon nuttig: zonder wiskunde geen techniek en dus geen …. ; vult u maar in.

Je kunt je serieus afvragen welke ‘verzinsels’ de wereld meer hebben veranderd, religieuze of wiskundige.