“Stel je voor dat de goden der historie neerkijken op alle mislukte pogingen die de mensheid heeft ondernomen om volkeren te beschermen tegen de vernietigende acties van hun eigen regeringen. En stel je voor dat ze zeggen: we geven jullie een tweede kans. En om er zeker van te zijn dat jullie het deze keer goed aanpakken, laten we het zien in slow motion en we noemen het Darfur.” De trailer bij de documentaire Sand and Sorrow sluit af met deze cynische woorden, die worden uitgesproken door de Amerikaanse filmster George Clooney. Op bittere wijze wordt hiermee de globale onmacht omschreven, die er nu al weer vijf jaar voor zorgt dat het conflict in het westen van de Afrikaanse staat Soedan kan blijven dooretteren. Regisseur Paul Freedman, die ooit ook een prijswinnende documentaire over Rwanda maakte, mocht met zijn team meereizen met een Afrikaanse vredesmacht. De beelden in Sand and Sorrow en de verhalen afkomstig van bewoners uit de vluchtelingenkampen zijn vaak gruwelijk. Een vrouw die vertelt hoe drie van haar vijf kinderen levend in het vuur werden geworpen, of een man die vertelt hoe zijn neef moest aanschouwen hoe zijn verloofde voor zijn ogen werd neergeschoten. Als kijker vraag je je direct af waarom er tegen deze gruweldaden niets wordt ondernomen door bijvoorbeeld de Verenigde Staten of de Verenigde Naties. Ook op die vragen probeert Freedman een antwoord te geven.

Humanitaire crisis
Na de documentaire zal Rolanda Oostland, werkzaam aan de Erasmus Universiteit, proberen uit te leggen hoe het conflict precies in elkaar steekt en wat er tot nu toe aan gedaan wordt. In september liet ze er op de site van de Rotterdamse universiteit nog haar licht over schijnen. Volgens haar is de situatie in Darfur aanzienlijk erger dan bijvoorbeeld in Irak. “In Darfur is de grootste humanitaire crisis van dit moment aan de gang, waarbij op zeer grote schaal schending van de mensenrechten plaatsvindt. Er wordt gemoord, gefolterd en verkracht door alle partijen, dus zowel door de Soedanese overheid, de Janjaweed - een paramilitaire organisatie die met goedkeuring van de overheid zijn gang kan gaan - als de rebellen”, aldus Oostland. “Er zijn sinds het conflict in 2003 oplaaide, zo’n tweehonderdduizend doden gevallen en ruim twee miljoen mensen zijn op de vlucht – en dat is dan nog volgens conservatieve schattingen.”

Het conflict heeft volgens haar zowel een economische als een politieke dimensie. “Darfur kent een gebrek aan vruchtbare grond en water. Daar strijden de partijen om. De rebellen eisen daarnaast een grotere onafhankelijkheid van Darfur en meer inspraak op centraal niveau. Bovendien bestaat er grote onvrede over het feit dat de bevolking in Darfur nauwelijks profiteert van de olie-inkomsten; die gaan allemaal naar de centrale overheid in Khartoem. Aan de ene kant vechten Arabische stammen, de Janjaweed, van oudsher nomaden die land nodig hebben om hun vee te laten grazen, aan de andere kant de rebellen, die leven van de landbouw.”

China is in de VN-veiligheidsraad tot op heden het land dat de Soedanese regering vanwege de olie de hand boven het hoofd houdt, zegt Oostland. Ze is ook pessimistisch gestemd over de VN-vredesmacht die op basis van een VN-resolutie met ingang van december voor meer veiligheid en stabiliteit moet gaan zorgen. “Ik ben bang dat de Soedanese overheid problemen gaat creëren. Bovendien is het mandaat van de vredesmacht beperkt: ze mogen puur zichzelf beschermen, alsook de burgerbevolking en hulpverleners, waarbij er echter wordt verwezen naar de verantwoordelijkheid van de Soedanese overheid die niet terzijde mag worden geschoven. Ik heb dan ook beperkte verwachtingen.”/.

De documentaire Sand and Sorrow draait woensdag 8 oktober om 10.00 uur in de Zwarte Doos, de lezing van Rolanda Oostland vindt aansluitend plaats van 11.45 tot 13.00 uur.