Het lijkt wel wat op een huwelijk; de samenwerking tussen verschillende midden- en kleinbedrijven. Er spelen gevoelszaken zoals vertrouwen, maar ook ‘hardere’ zaken, zoals financiële afspraken en afspraken over een taakverdeling spelen een rol. Zowel de zachte als de zakelijke kant moet goed zitten. Dit lijkt erg logisch. Toch is het promotieonderzoek van Maurice de Rochemont (Industrial Engineering & Innovation Sciences) het eerste wetenschappelijke onderzoek waarbij nadrukkelijk gekeken wordt hoe zowel zakelijke als relationele aspecten bijdragen aan een optimale prestatie van samenwerkende MKB-partijen.

De Rochemont deed zijn onderzoek in opdracht van Syntens, een adviesinstantie voor het MKB in Limburg, Noord-Brabant en Zeeland. Volgens schattingen van Syntens worden vijftig tot zeventig procent van de allianties tussen MKB’ers ontbonden voordat het gezamenlijke doel behaald is. Om de adviseurs van Syntens te ondersteunen in de begeleiding van de clusters ging hij op zoek naar een manier om succesfactoren inzichtelijk te maken. Hij bestudeerde 32 samenwerkingsclusters van 3 of meer MKB-bedrijven. In totaal deden 170 bedrijven mee aan het onderzoek. Volgens het onderzoek van De Rochemont moet er voor het realiseren van een gezamenlijke doelstelling gewerkt worden aan vier componenten: het financiële klimaat, het relationele klimaat, het innovatie- en lerenklimaat (zijn de benodigde kennis en technische middelen aanwezig?) en het management- en organisatieklimaat. Timing is daarbij erg belangrijk. De Rochemont: “Als je net begint, is het handig om mensen in de groep te hebben die zorgen voor vertrouwen en sociaal commitment. Als je verder bent, in de ontwikkelingsfase bijvoorbeeld, dan moet je daarnaast ook mensen hebben die letten op de financiële afspraken.”

Een voorbeeld waarbij het mis ging, kwam De Rochemont tegen in Zeeland. Een mosselkweker, een machinebouwer, een plasticproducent en een ontwerper werkten daar samen aan een nieuwe kweekconstructie. Tot nu toe groeiden de mosselen op touwen in het water. Het oogstproces was echter zeer arbeidsintensief en bovendien gaf het afstropen van de touwen ‘stress’ voor de mosselen, wat nadelig kon zijn voor de smaak. Ze ontwierpen een nieuwe, kunststof constructie waar de mosselen vanaf gespoten konden worden. Na verloop van tijd zag de plasticproducent ineens zijn idee opduiken bij een concurrent. Het gevolg was dat hij geen vertrouwen meer had in zijn groepsgenoten en besloot de groep te verlaten. De Rochemont: “Wat hierbij mis ging, is dat het vooral op de softe punten werd gemanaged. Het waren mensen die elkaar kenden, ze kwamen uit dezelfde regio, er was vertrouwen. Als er betere formele afspraken waren gemaakt, was dit misschien niet gebeurd.”

Om de samenwerking inzichtelijk (en daarmee tevens bespreekbaar) te maken, ontwikkelde De Rochemont met een aantal collega’s de Cluster Radar; een spinnenwebdiagram waarin af te lezen is hoe de partners de samenwerking beoordelen (zie afbeelding). De deelnemers beoordelen allerlei deelaspecten van de samenwerking op een schaal van 0 tot 5. De resultaten worden anoniem weergegeven in het diagram. De Cluster Radar is inmiddels een verplicht kwaliteitsbewakingsinstrument voor de adviseurs van Syntens die de clusters begeleiden.

Een opmerkelijke conclusie van het onderzoek was dat het gelijktijdig toepassen van harde en zachte factoren een negatief effect had op de prestatie. “We zagen dat de performance omhoog ging zodra er meer geïnvesteerd werd in de relatie. Dat gebeurde ook als er meer geïnvesteerd werd in de zakelijke kant. Wij dachten dus dat de performance nóg beter zou zijn als je in allebei tegelijk investeert. Maar uit de data bleek dat het juist een negatief effect had. We vermoeden dat het gewoon moeilijk is om in zo’n cluster tegelijk het relationele en het financiële klimaat te managen.”

Een van de aanbevelingen van De Rochemont is dan ook om te zorgen dat gespecialiseerde mensen zich doelbewust bezighouden met de verschillende aandachtsgebieden. “Kijk wat je nodig hebt: een soort relatietherapeut voor het relatie-aspect, een ‘accountant’ voor de financiële zaken, een ‘ingenieur’ voor de innovatie en techniek. Je kunt kijken of iemand meerdere rollen in zich heeft, of een collega kan helpen. Je kunt ook gebruik maken van externe partijen, of kijken of er trainingen georganiseerd kunnen worden om die competenties te ontwikkelen. Syntens heeft bijvoorbeeld onze inzichten gebruikt bij het opstellen van een competentieprofiel voor hun adviseurs.” (SK)/.

Spinnenwebdiagram samenwerkingsverband mosselkweeksysteem