Een chemometricus als Klaas Faber combineert statistiek, wiskunde en chemie. Vakgebieden die allen een connectie hebben met dopingonderzoek. Faber deed onderzoek met tal van gerenommeerde universiteiten en instituten in binnen- en buitenland en is tegenwoordig zelfstandig consultant.

Hij is de laatste maanden in het nieuws gekomen door zich af te zetten tegen het biologisch paspoort. “Het aantonen van dopinggebruik met behulp van een biologisch paspoort is indirect bewijs en gebaseerd op schattingen. De hele methode berust echter op statistiek die rammelt”, meent hij.

Naast de klassieke dopingtesten zijn een aantal internationale sportbonden in 2002 begonnen met het verzamelen van verschillende bloedparameters bij hun atleten. Er is een database aangelegd van deze biologisch paspoorten. Onderzoek door het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) concentreert zich vooral op de jonge rode bloedcellen of reticulocyten. Zijn die te hoog (hoger dan 2,5 procent) dan kan er sprake zijn van recent epo-gebruik. Een te lage waarde (minder dan 0,4 procent) kan duiden op epo-gebruik in het verleden. Alle bekende waarden zijn vastgelegd in een model en sporters die zonder goede reden (een ziekte bijvoorbeeld) afwijkingen vertonen, wacht een schorsing van twee jaar.

Schaatsster Claudia Pechstein werd als eerste bestraft op basis van het biologisch paspoort.

Claudia Pechstein
Wielrenners onder wie Igor Astarloa en Pietro Caucchioli werden in het verleden door hun eigen teambaas aan de kant gezet nadat er bij hen rare bloedwaarden waren geconstateerd. De Duitse schaatsster Claudia Pechstein kreeg echter de twijfelachtige eer om als eerste sporter officieel te worden bestraft op basis van het biologisch paspoort. De bloedwaarden van de vijfvoudig Olympisch kampioene vertoonden begin 2009 in Hamar zodanige afwijkingen dat dopinggebruik bewezen werd geacht. Ze werd door de internationale schaatsbond ISU voor twee jaar geschorst. Een reeks rechtszaken en beroepsprocedures volgde, maar ze mocht uiteindelijk niet deelnemen aan de winterspelen 2010 in Vancouver.

Faber: “Bij Pechstein zijn meerdere dingen mis gegaan. Maar als ze direct in Hamar goede berekeningen hadden gedaan, was ze nooit aangeklaagd. In haar geval is de statistiek op bizarre wijze misbruikt. Op definitieniveau is er gewerkt met de verkeerde kans waarvoor een getalletje is ingevuld dat uit een verkeerde berekening komt rollen. Bovendien is het totaal betekenisloze resultaat ook nog eens vergeleken met de verkeerde norm.”

De schaatsbond baseert zich op wetenschappers die als norm een zekerheidspercentage van 95 procent betrouwbaar genoeg vinden. Dat kan 1 op de 20 keer een foutieve uitslag opleveren. Faber vindt dat bij kansrekening het toeval verder moet worden uitgesloten naar hooguit 1 op 10.000. “Zelfs bij 1 op 1000, met een zekerheid van 99,9 procent, zou Pechstein bij een juiste berekening binnen de bandbreedte zitten. Het is nota bene de norm van 99,9 procent die altijd in de context van het biologisch paspoort wordt genoemd. Een bizarre vergissing dus.”

Over de zaak-Pechstein is het laatste woord nog niet gezegd. Faber reageert terughoudend maar verwacht wel dat ze wordt vrijgesproken. Hij ontkent dat hij een direct belang heeft in haar zaak zoals in sommige media wordt gesuggereerd. “Het gaat mij in eerste instantie om de beroepseer. Het biologisch paspoort kan een succes worden als de juiste methode wordt gevolgd. Nu zou ik mijn persoonlijke bloedwaarden niet aan deze onderzoekers toevertrouwen. Alsof je een kind een geladen pistool geeft.” (FvO)/.

Dr. Klaas Faber geeft op woensdag 28 april een lezing over het biologisch paspoort. Dit doet hij van 11.45 tot 13.00 uur in filmhuis De Zwarte Doos.

De Nederlandse wielrenner Thomas Dekkers werd in 2007 betrapt op dopinggebruik.