Fanni Sypaseuth uit Hongarije werkt sinds mei aan haar afstudeerproject in de Homogene Katalyse groep van de faculteit Scheikundige Technologie. Onder begeleiding van prof.dr. Dieter Vogt en dr. Christian Müller werkt ze aan nieuwe chirale iridium katalysatoren voor de asymmetrische homogene katalyse. Met deze katalysatoren kun je in het ideale geval één van de twee spiegelbeeldmoleculen (bijvoorbeeld linksdraaiend en rechtsdraaiend) van een stof maken.

De essentie van dit proces is de overdracht van chiraliteitsinformatie van de katalysator naar het product. Die komt tot stand door een chiraal (asymmetrisch) ligand -een molecuul met een vrij elektronenpaar- dat een metaal omringt. De overdracht speelt een belangrijke rol in onderzoeksdomeinen zoals farmaceutica, fijnchemicaliën en de chemie van natuurlijke producten.

Voor Sypaseuth is het project een hele uitdaging. “Het gaat zowel over organische chemie als anorganische chemie. Voordat ik hier kwam, was ik vooral thuis in organische chemie. De groep waar ik nu deel van uitmaak, richt zich vooral op katalyse, waar beide onderwerpen van groot belang zijn en ook nog eens samenvloeien met reactie-kinetiek en technologie. In de meeste scheikundige onderzoeken komen deze onderwerpen niet bij elkaar, maar bij mij wel.”

Kort geleden heeft Sypaseuth een enorm hoogtepunt in haar onderzoek bereikt. “Ik heb twee enantiomere verbindingen (de spiegelbeeldmoleculen, red.) succesvol weten te scheiden door gebruik te maken van enzymen. De scheiding werd eerder getoond voor simpele verbindingen, maar nog nooit voor de complexe verbindingen waarmee ik werk, en al helemaal niet met het doel chirale liganden en katalysatoren te ontwikkelen. Uiteindelijk hoop ik diverse katalysatoren te kunnen combineren om het racemaat (50/50-mengsel, red.) van liganden volledig om te zetten in een enkel enantiomeer.”

Het onderzoek van Sypaseuth geeft toegang tot nieuwe chirale bouwstenen, die men makkelijk kan transformeren in nieuwe chirale liganden en de overeenkomstige chirale iridium katalysatoren. “Het elegante van deze methode is de modulariteit, omdat we de sterische en elektronische eigenschappen van de liganden systematisch kunnen wijzigen. Op deze manier is een heel bereik aan licht gemodificeerde katalyatoren makkelijk bereikbaar. Dit kan het verschil maken in de katalystische prestatie van de katalysatoren.” (HB/TJ)

Fotomontage | Rien Meulman