3 maart 2011 -
In 1850 had Nederland drie miljoen inwoners, daaronder duizend studenten, waarvan vijfhonderd in Leiden. Ik lees dit in een boek over Busken Huet dat ik cadeau kreeg. Ter vergelijking: Nederland heeft nu zeventien miljoen inwoners, daaronder 250.000 studenten, waarvan minder dan tien procent in Leiden.
De theoloog Huet vind ik niet zo’n boeiende figuur in de Nederlandse letteren, maar het boek geeft allerlei interessante details over het leven van de gegoede burgerij in die tijd.
Een studiebeurs -van particuliere instellingen- bedroeg toen 400 gulden per jaar. Dat was net als nu veel te weinig. Er werd door de ‘heren’ veel ‘gebitterd’ en gebiljart, en alleen aan eten en drinken waren ze gauw het dubbele kwijt. Sommige dingen waren wel goedkoop. Een student die van Groningen naar Leiden verhuisde, laat weten: “De dienstmeiden laten zich hier pro Deo opzitten, en de huur is slechts tien stuivers”. Het woord ‘opzitten’ in deze context was mij onbekend.
De Leidse Huet had weinig waardering voor de ‘hogescholen’ -het woord universiteit gebruikt hij niet- buiten Leiden. Hij streeft niet naar een hoogleraarschap aan de ‘toekomstloze instellingen’ Groningen of Utrecht. Over Amsterdam schrijft hij dat het (in 1877) ‘beter niet opgerigt’ had kunnen worden. De instelling bestond in feite al sinds 1632 als ‘Atheneum Illustre’ - met Barlaeus en Vossius. Een hoogleraarschap in Leiden ambieert hij in 1875 wel, maar krijgt hij niet: hij bijt de hand die hem zou moeten voeden.
Het jaarsalaris van een ‘beginnend hoogleraar’ bedroeg toen 4000 gulden, zeven keer mijn vaders eerste jaarsalaris in 1916 als beginnend onderwijzer: 575 gulden.
In 1876 wordt het Latijn als universitaire voertaal afgeschaft. Zowel hoogleraren als studenten spraken dat vaak gebrekkig. Onder wiskundigen was Nederlands in Leiden al langer voertaal; Van Schooten Sr. gaf slecht wiskundeonderwijs in het Latijn, zoon Frans (1616-1660) gaf goed onderwijs in het Nederlands.
Wat zou een boek in 2150 te melden hebben over de universiteiten van nu? Misschien dat in 2026 het Nederlands werd afgeschaft.
|
Fred Steutel | oud-hoogleraar Wiskunde |
|
Cursor als PDF
