7 april 2011 -
“Maar doodslaan deed hij niet, …”
Een bekende regel uit ‘Het Huwelijk’ van Elsschot, over wie pas een biografie verschenen is. Niet zo nodig, want zijn werk is sterk autobiografisch.
Vindt u het wat, Elsschot? Het was een rotzak en een zwendelaar, dat is duidelijk. De manier waarop zijn alter ego de ‘nonnekes’ en de weduwe Lauwereyssen honderdduizenden exemplaren van het ‘Wereldtijdschrift’ door de strot duwt spreekt boekdelen. In Vila des Roses belazert iedereen iedereen. Toch mooi.
Zijn poëzie? ‘Bij de dood van een kind’: ‘De aarde is niet uit haar baan gedreven’. Prachtig, maar dan: ‘den stillen stap des mans, die kwam om toe te maken’; ‘stap des mans die kwam’, nou ja. Of: ‘Mijn moederken, ik kan het niet verkroppen’ - ‘dat ik het eitje kreeg en jij de doppen’, persifleert Gerrit Komrij. Het vers vraagt erom.
Een eerdere regel uit Het Huwelijk: ‘en hoe zij tot hem opkeek als een stervend paard’. Sinds Picasso’s Guernica weet iedereen hoe een stervend paard kijkt. Sommigen vinden Elsschots stervende paard grappig. Maar begrijpen die niet dat de vrouw, in nette taal: een ‘moment suprême’ beleeft, in klare taal: dat ze klaarkomt? Dat deden vrouwen niet in die tijd, zeker niet in de betere kringen. Maar het heet niet voor niets ‘de kleine dood’.
In NRC Handelsblad stond eens een serie wetenschappelijke foto’s uit Yale van mensen die de kleine dood beleven: allemaal stervende paarden. Je kunt de Amerikanen veel verwijten, maar ze onderzoeken alles! ‘Het Huwelijk’ staat vol onzin: ‘grootse zonde’, ‘duivelsplicht’. Het eindigt pathetisch:
de man die zij hun vader heetten
bewegingloos en zwijgend
bij het vuur gezeten
een godvergeten en
vervaarlijke aanblik bood.
De snotneus was toen 27. Zijn dochter bevestigt in een interview: haar vader was een rotzak. Aan tafel werd ‘vervaarlijk’ gezwegen tot hij vertrok. Toen zij op school gedichten van Elsschot las, wist ze niet dat haar vader, Alfons de Ridder, de auteur was.
Hoed u voor dichtende kooplui. |
Cursor als PDF
