Saddams chemowinkel

Het vermoeden bestaat dat Saddam Hoessein beschikt over een aantal gevaarlijke gifgassen. Bij een Amerikaanse aanval op het Irakese regime in Bagdad houden de Israëlische en de eigen bevolking de adem in. Wat is de werking van deze gifgassen en wat zijn de gevolgen van een aanval? Cursor ging te rade bij AIO ir. Emiel van Kimmenade van de TU/e-faculteit Scheikundige Technologie.

De chemische wapens die Irak mogelijk in zijn bezit heeft, bestaan grofweg uit twee categorieën: mosterdgas en zenuwgassen.
Mosterdgas kan worden gebruikt in vloeibare vorm, als gas en als spray. Het eerste uur na aanraking met een kleine dosis mosterdgas gebeurt er meestal niets. Hierna zorgt het bij inademing voor ernstige irritatie aan ogen en luchtwegen. Ook neemt het zicht af. In het lichaam bindt het zich aan andere moleculen zoals DNA, RNA en eiwitten. Het sloopt de moleculen: het verandert de fysiologie. De eerste klachten treden binnen enkele uren op, maar, afhankelijk van de hoeveelheid die het lichaam binnendringt, kan het slachtoffer na een week nog sterven.
Wanneer de huid in contact komt met mosterdgas, ontstaat een branderig gevoel. Later ontstaan zwellingen. Na een dag komen er blaren op de huid. Deze zorgen voor infecties en weefselafbraak. Blootstelling aan een direct dodelijke concentratie wordt ingeleid door hevige krampen, hierna volgt een coma, kort daarop treedt de dood in.

Zenuwgassen
De tweede categorie is die van de zenuwgassen. Voorbeelden hiervan zijn Sarin en VX. Het eerste zenuwgas voor militaire doeleinden werd in 1936 in Duitsland gemaakt. Dit was Tabun. Vermoedelijk hebben de nazi’s het in de Tweede Wereldoorlog niet gebruikt, ook al waren ze in het bezit van tonnen van dit middel. Na de Tweede Wereldoorlog gingen de Amerikanen en Russen door met de productie van de gassen. In de jaren vijftig voegde Groot-Brittannië daar de variant VX aan toe.
Al deze zenuwgassen hechten zich op de aanknopingspunten van zenuwcellen: de plaatsen waarop zenuwen met elkaar communiceren. De zenuwgassen blokkeren deze communicatie door enzymen uit te schakelen die als functie hebben signalen te stoppen. Hierdoor blijft een bepaalde impuls, zoals het spannen van spieren, almaar doorgaan. De gevolgen hiervan waren zichtbaar bij de aanval in de metro van Tokyo.
Mensen werden met verstikkingsverschijnselen uit de ondergrondse gangen gehaald, maar in plaats van dat hun ademhaling rustiger werd toen ze in schone lucht kwamen, hielden de benauwdheid en spasmen aan.
Bij een aanval met zenuwgassen dient onmiddellijk Atropine te worden toegediend aan de slachtoffers. Deze stof neemt de plaats in op de receptor, het aanknopingspunt van de zenuw. De spieren zullen ontspannen, waarna medicijnen moeten worden toegediend.
Over het aantal aanslagen met gifgassen in de menselijke geschiedenis is niet veel bekend. Vermoed wordt dat Saddam de Koerden in het noorden van het land heeft geteisterd met deze wapens. Ook de VS zijn in Vietnam tekeer gegaan met chemicaliën. De vraag of Irak nu in het bezit is van de gassen en de raketten of bommen om ze verspreiden, zal worden beantwoord door de VN-missie die op dit moment in Bagdad de spelregels overlegt met betrekking tot de wapeninspecties./.