Wereldburger in Kinderdijk

Hij is een wereldburger bij uitstek, maar woont in één van de kleinste dorpen van Nederland. Jose Barros kwam drie jaar geleden naar Eindhoven om te proeven van het leven als ex-patriot. Nu hij stage loopt in Kinderdijk, heeft hij alle tijd om na te denken over het buitenlandersbestaan, vriendschappen en zichzelf.

Het percentage Portugese inwoners van Kinderdijk schoot omhoog toen Jose Barros er zijn woning betrok. Met een inwoneraantal van ongeveer 850 maakt elke nieuwkomer immers een groot verschil. Er is eigenlijk niets te doen. Het dorp heeft één bakker en één kroeg en natuurlijk een veelbekeken rij typisch Nederlandse windmolens. Toch is de tweejarige TWAIO blij dat hij het drukke stadsleven tijdelijk kon ontvluchten. "Het is goed even alleen te zijn, bepaalde zaken te herdefiniëren."
De afgelopen vier jaar leefde Barros een aanzienlijk minder geïsoleerd bestaan. Op een zonnige dag in het najaar van 1999 arriveerde hij met zijn busje in Nederland om een afstudeerproject te doen aan de TU/e. Na dat project volgde een master en na de master vond hij een plaats bij het Stan Ackermans Instituut. Zo vlogen vier jaren voorbij, waarin Barros behalve technologische kennis vooral veel interculturele en persoonlijke ervaringen opdeed. "Als kind wilde ik al naar het buitenland", vertelt de Portugees over zijn vertrek uit Lissabon. "Ik kende Nederland van vakanties en wist dat het me beviel. Er is een sterke mix van culturen, dat vond ik interessant."
Tijdens zijn eerste jaar in Nederland woonde hij met verschillende buitenlandse personen in een studentenhuis. De omgang met mensen van verschillende culturele achtergronden deed hem met name het belang van communicatie beseffen. "Je mening verandert als je met mensen communiceert", vindt hij. "Zo had ik een beeld van Russen als heel trotse mensen, zoals je dat op het nieuws ziet. Toen ik ze ontmoette, bleken ze erg open en warm. Vooral als je wodka met ze drinkt, dan heb je vrienden voor het leven."

Spiraal
Ondertussen kostte het onderhouden van vriendschappen in Portugal veel tijd. Het belang hiervan heeft Barros inmiddels leren relativeren. "Ik ontdekte dat sommige vriendschappen toch verzwakken. Toen ik na de vakantie in 2000 terugkwam voor mijn master, besloot ik hier een hechtere vriendenkring op te bouwen." Met dat besluit begon een ‘nooit eindigende sociale spiraal’ waarin Barros twee jaar lang bleef rondtollen. Elk feestje bracht nieuwe gezichten en elk nieuw gezicht trok hem weer naar volgende feestjes, tot hij besefte dat hij domweg te veel mensen kende. "Ik was altijd maar op en neer aan het springen, probeerde met iedereen contact te houden. De afgelopen zes maanden begon ik me te realiseren dat ik vaart moet minderen. Je moet energie steken in het verdiepen van vriendschappen."
Relaties aanknopen is echter makkelijker dan ze te verdiepen, vooral binnen een internationale gemeenschap. "De meeste mensen met wie ik goed kan opschieten, vertrekken over een paar maanden weer. Dat zweeft altijd boven onze hoofden. Ik heb ook ontdekt dat veel mensen niet veel moeite steken in een relatie, omdat je weer makkelijk iemand anders in de kroeg ontdekt." Toch filterde de TWAIO langzaam maar zeker de beste relaties uit de grote sociale brei die hem omringde. Tot zijn eigen verbazing begon hij bovendien meer tijd door te brengen met landgenoten. "Zelfs als je heel open en nieuwsgierig bent naar andere culturen, is het moeilijk te penetreren in andere groepen", legt Barros uit. Lachend voegt hij eraan toe: "Met mensen uit je eigen land zijn verzacht het gevoel dat je ver weg bent".

Overleven
Ver weg in Kinderdijk, waar Barros zijn stage voor het SAI loopt, heeft Barros alle tijd om na te denken over de woelige jaren in Eindhoven. Hij koestert zijn ervaringen als ex-patriot en wenst ze elke jonge student toe. "We leven allemaal in een bepaalde cultuur en het is moeilijk dingen van binnenuit te beoordelen. In het buitenland word je uitgedaagd je aan te passen aan een totaal nieuwe sociale structuur. Om te overleven moet je een notie van je eigen identiteit vormen, je moet zelf definiëren wat je wil en wat je vindt. Wij (buitenlanders, red.) hebben een heel sterke reference inside.”
Voorlopig is Barros nog niet moe van zijn ontdekkingstocht. Na afronding van zijn stage wil hij eerst naar Zuid-Amerika om vervolgens werk te zoeken in Azië. Dat lijkt riskant, na alle moeite die hij stak in hechtere vriendschappen. "Ergens blijven garandeert geen betere vriendschap", merkt Barros echter op. "Bovendien zijn mensen erg mobiel, ook mijn vrienden in Lissabon wonen daar inmiddels niet meer. Eerst vond ik het vanzelfsprekend ooit naar Portugal terug te gaan, to settle down.
Maar de afstanden in de wereld worden steeds korter. Zoals toen mijn ouders verhuisden van het dorp naar Lissabon en we mijn grootouders bezochten in het weekend. Zo zou ik bijvoorbeeld in Japan kunnen gaan wonen, als ik daar een aardig meisje ontmoet. Alles is mogelijk."/