Begroting geeft universiteiten rust
door Hanne Obbink HOP
Voor het eerst sinds jaren bevat de onderwijsbegroting voor 1997 geen nieuwe bezuinigingen voor de universiteiten. Minister Ritzen stelt hun zelfs kleine bedragen in het vooruitzicht voor nieuw beleid. De VSNU, de vereniging van universiteiten, reageert voorzichtig.
Met een bedrag van 45 miljoen wil Ritzen de universiteiten helpen met verschuivingen op het ge-bied van onderzoek. Al eerder was uitgelekt dat de universiteiten de komende jaren 200 miljoen gulden moeten vrijmaken voor de sti-mulering van onderzoekscholen. Met die 45 miljoen kunnen universiteiten voorkomen dat die operatie tot ontslagen leidt. Het geld komt overigens pas in de jaren 2000 en 2001 ter beschikking.
Komend jaar al stelt Ritzen 10 miljoen gulden beschikbaar voor de aanstelling van jonge hoogleraren in vakgebieden met sterk vergrijsd personeel. Ook dat was al bekend. Voorlopig gaat het om hoogleraren in de scheikunde en in de letteren. Verder profiteren de universiteiten van de 75 miljoen gulden extra die Ritzen dit voorjaar van het kabinet kreeg voor arbeidsvoorwaarden. De precieze verdeling daarvan is nog niet in de begroting opgenomen.
Ook voor studenten bevat de onderwijsbegroting minder slecht nieuws dan de afgelopen jaren gewoon was. Ritzen kondigt aan dat het collegegeld verhoogd kan worden, evenals de prestatienorm in het eerste jaar (van vijftig naar zeventig procent). De Tweede Kamer wil het doorgaan van deze twee maatregelen laten afhangen van een verhoging van de onderwijskwaliteit; volgens Ritzen hebben de universiteiten met hun studeerbaarheidsplannen aangetoond daar werk van te maken.
Opvallend is dat Ritzen in 1997 100 miljoen gulden minder reserveert voor studieleningen. Studenten blijken minder dan verwacht te lenen om in hun levensonderhoud te voorzien, en vaker een bijbaantje te hebben, of een beroep op hun ouders te doen. Voor de begroting zijn leningen een mee- noch een tegenvaller.
Klein stapje
Eén kwestie laat Ritzen onopgelost: de zaak van de extra onderzoeksgelden voor jonge universiteiten. De Raad van State sprak dit voorjaar uit dat de minister dit geld vier jaar geleden ten onrechte had weggehaald bij andere universiteiten. Het kost 105 miljoen gulden om die fout goed te maken. In de begroting kondigt Ritzen niet meer dan ‘overleg’ over deze zaak aan. In een toelichting sprak hij de verwachting uit dat de kwestie binnen enkele weken is opgelost.
Volgens minister Ritzen kondigt de onderwijsbegroting ‘iets andere tijden’ aan. De tijd dat alles in het teken stond van bezuinigingen is voorbij, zei hij bij de presentatie van zijn begroting. ‘Op de langere termijn zal blijken dat er ruimte is voor investeringen in kennis. In deze begroting wordt al een klein stapje gezet.’
De VSNU constateert echter dat ‘de financiële vertaling van de nieuwe tijden nog op zich laat wachten.’ De universiteiten maken zich zorgen over de dalende overheids-uitgaven aan onderzoek en het lagere bedrag dat de overheid per student besteedt. Ook het inzakken van de studententoestroom baart hen zorgen; dat scheelt hen op termijn 120 miljoen gulden aan inkomsten uit collegegelden. De studentenorganisaties ISO en LSVb tonen zich evenmin enthousiast over de onderwijsbegroting. Zij bestrijden onder meer dat er reden genoeg is om door te gaan met de verhoging van het collegegeld.