Werkplaatsje bouwen in één dag

door Moniek Stoffele

Zaterdag 14 september was een spannende dag voor ir. Faas Moonen, verbonden aan de vakgroep Konstruktief Ontwerpen van de faculteit Bouwkunde. Die dag werd in Nuenen een werkplaats gebouwd, volgens een door hem ontwikkelde bouwwijze. Deze nieuwe manier van bouwen maakt onderdeel uit van zijn promotieonderzoek. Het geheel was een race tegen de klok, want het was de bedoeling was om het gebouw in slechts één dag uit de grond te stampen...

Ergernis
Dit concept zou voor een kwaliteitsverbetering in de bouw moeten zorgen. Moonen ergert zich namelijk vaak aan de manier waarop men in de bouwwereld werkt. Zo ziet hij regelmatig rommelige bouwplaatsen, die volgens hem niet erg aantrekkelijk zijn om op te moeten werken en ze stimuleren zeker niet om een kwalitatief goed product af te leveren. Dit laatste is overigens een algemeen geaccepteerd feit; een gebouw wordt, volgens Moonen, vaak opgeleverd met veel mankementen. Dit komt onder meer doordat de vaklui in de bouw alleen met hun eigen werk bezig zijn. Ze willen hun werk zo snel mogelijk afmaken en melden daardoor de gebreken niet. Dit kost namelijk tijd en dus geld. Door maatschappelijke tendensen en het slechte imago van de bouwwereld, voorziet Moonen een daling van het aantal bouwvakkers. Omdat de bouwmentaliteit moeilijk te veranderen is, heeft hij besloten een nieuwe manier van bouwen te ontwikkelen.
Tijdens de uitwerking van zijn ideeën nam Moonen de maquettebouw als voorbeeld. Het viel hem op dat de wanden uit panelen bestonden waarin pas achteraf de raam- en deuropeningen gemaakt werden. Hij constateerde dat de maquettebouwers hun materiaalkeuze baseerden op de bewer-kingsmogelijkheden ervan. Moonen kwam aldus tot de randvoorwaarden van zijn manier van bouwen. Ten eerste wilde hij gebruik maken van zo groot mogelijke panelen, die tijdens een continu productieproces gerealiseerd worden. De materiaalkeuze zou zo goed mogelijk overeen moeten komen met de gestelde eisen: ‘value for money’. Daarnaast wenste hij een volledige ontwerpvrijheid, wat bij kon dragen aan een snelle acceptatie van het nieuwe bouwconcept.

Akoestiek
De bouwelementen van Moonen bestaan voor negentig procent uit lucht. Toch is de draagkracht van een wand gelijk aan die van een met bakstenen gemetselde variant. De sterkte wordt verkregen door het samenstel van houten regels, spaanplaten en het isolatiemateriaal. Daarnaast zorgt het tien centimeter dikke isolatiepakket voor een uitstekende thermische isolatie. De akoestiek van deze bouwwijze is echter minder goed dan die van de metselbouw. De elementen zijn licht en simpel te monteren, hierdoor zijn geen speciale hijsapparaten of ander groot materieel nodig. De architect heeft een volledige ontwerpvrijheid. De breedte van de elementen kan namelijk aan de wens van de ontwerper worden aangepast. De afmetingen van de platen zijn circa drie bij vijfentwintig meter, waarbij de laatste maat bepaald wordt door de transportmogelijkheden. Doordat de panelen in een binnenwerkplaats in elkaar worden gezet, verwacht Moonen dat veel slordigheden voorkomen zullen worden. In zo’n werkplaats voelen de werknemers meer verantwoordelijkheid voor het eindproduct dan op de traditionele bouwplaats, daarbij is het werk beter controleerbaar.

Proefontwerp
Terwijl Moonen al druk bezig was met het testen van de elementen in proefopstellingen, kwam een kennis bij hem langs met bouwtekeningen. Deze wilde een werkplaats achter zijn huis bouwen en vroeg Moonen om advies. Moonen zag in het ontwerp een uitstekend proefontwerp voor zijn nieuwe concept. Hij paste de bouwtekeningen zo aan dat ze op de door hem ontworpen manier uitgevoerd konden worden. Daarnaast stelde hij zich tot doel om het gebouw in één dag te realiseren. Hierdoor was hij gedwongen de details zo simpel mogelijk te houden.
De gemeente die de veranderde bouwtekeningen onder ogen kreeg, reageerde enthousiast en was zeer geïnteresseerd. Dit in tegenstelling tot de dakplatenfabrikant die eerst bedenkingen had, maar uiteindelijk ook veel interesse toonde. In een werkplaats werden de panelen in elkaar gezet, waarna men ze op de bouwplaats op de reeds gestorte fundering plaatste. Toen alle panelen op hun plaats stonden, hoefde alleen de gemetselde buitenmuur en de vloeren en plafonds afgewerkt te worden. De binnenwand was al keurig afgewerkt, de witte spaanplaat was netjes genoeg. Moonen had voor dit karwei de hulp ingeroepen van bekenden en bewust niet gekozen voor een bouwbedrijf. Ervaren bouwers zouden namelijk te snel dingen als vanzelfsprekend aannemen, terwijl Moonen nu alles moest uitleggen en zo duidelijk kon maken hoe hij het wilde. Het is nu afwachten of de werkplaats net zo duurzaam zal zijn als een gemetselde variant, maar Moonen heeft daar alle vertrouwen in.