‘Bemoeienis Ritzen verstoort stimulering top-onderzoek’

door Frank Steenkamp HOP

Onderwijsminister Jo Ritzen brengt de stimulering van top- onderzoek in gevaar door zijn bemoeienis met de manier waarop dat gebeurt. Dat hebben onderzoekorganisatie NWO en de vereniging van universiteiten (VSNU) hem in twee boze brieven laten weten.

Beide organisaties maakten deze zomer samen met de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW) een plan voor versterking van het universitaire en ‘para-universitaire’ onderzoek. De universiteiten zouden daarbij 200 miljoen gulden inzetten voor uitbouw van hun bijna honderd onderzoekscholen. De helft van dat geld moest gaan naar 20 op te bouwen top-onderzoekscholen. NWO ging kandidaten uitkiezen. Met dit plan was een impasse in het wetenschapsbeleid doorbroken. Na lang onderhandelen leek het Ei van Columbus ontdekt. Door het personeel in dienst van de universiteiten te laten, werd nodeloos massa-ontslag vermeden. Tegelijk kreeg de landelijke organisatie NWO wel een sterke rol als organisator van de universitaire eredivisie. En dat laatste was de belangrijkste wens geweest van minister Ritzen. Toch bleek op Prinsjesdag dat minister Ritzen het plan op diverse punten had aangepast. Hij wilde dat er geen twintig maar tien topscholen kwamen; hij reserveerde 30 van de honderd miljoen gulden voor steun aan individuele toponderzoekers; hij kwam niet met een gevraagd aanloopbudget voor komend jaar; en zo was er nog een reeks punten. Deze ingrepen zijn NWO en VSNU in het verkeerde keelgat geschoten. In twee afzonderlijke brieven verwijten de twee koepelorganisaties Ritzen het gedrag van de olifant in de porseleinkast. Door aan een ‘delicaat’ akkoord een reeks eigen wensen toe te voegen, brengt hij de uitvoering ervan in gevaar. Eensgezind wijzen beide organisaties de inperking tot tien topscholen af. De VSNU spreekt van een ‘miskenning’ van het Nederlandse onderzoek, dat nu al op meer dan tien terreinen internationaal uitblinkt. Bovendien vreest men dat een bedrag van jaarlijks 7 miljoen per toponderzoekschool domweg te groot is om te ver-stouwen - tenzij alle nadruk komt te liggen op natuurwetenschappelijke en technische instituten. In nog meer opzichten zou Ritzen het evenwicht in de plannen verstoren. Zo zijn de universiteiten boos dat hij buiten-universitaire instituten wil laten meeprofiteren van de 200 miljoen die ze zelf sparen voor versterking van hun onderzoekscholen; ze begrijpen niet waarom ze Sinterklaas moeten spelen. Ook wekt het irritatie dat Ritzen technologische instituten een streepje voor geeft in de competitie. Dat vertroebelt de selectie op wetenschappelijke criteria. De toon van de brieven is niet mis te verstaan. Zowel NWO als de universiteiten ergeren zich aan de reeks aanpassingen in ‘hun’ plan. Bewust hadden ze een aantal acties naast elkaar gepland, die op den duur onderling verbonden konden raken. Nu de minister de zaken al door elkaar husselt, vrezen ze dat de uitvoering van het hele plan in gevaar komt. Wat volgens een woordvoerder van de VSNU nog het meeste stak, was dat het ministerie de eigen ingrepen in het akkoord tot nu toe als voldongen feit presenteerde - en eigenlijk alleen over de snelle uitvoering wilde praten. Zo dicteerde Ritzen dat er half november al een procedure voor selectie van top-scholen moest liggen, maar dat de VSNU zich daar niet mee mocht bemoeien. Beide organisaties willen nu eerst een nieuw overleg met de minister.