Vlezige U-bochten onder het mes

door Siem Simonis

De dagen korten, het kwik zakt en in de collegezalen zit iedereen te snotteren. Ergo: de winter is nakend. En hoe wapent een gezonde Hollandse student zich tegen dit gure en kille jaargetijde? Juist! Met een goede Hollandse traditie: de stamppot. Zoals daar zijn, de zuurkool-, wortel- en boerenkoolstamppot. Mits met instant aardappelpuree bereid zijn deze typisch Nederlandse gerechten snel klaar, niet duur en bodemleggend. En bovenop deze winterse prak prijkt traditiegetrouw een dampende rookworst. Het aanbod in deze vleeslekkernij blijkt zeer divers. Een beetje supermarkt heeft al gauw drie varianten in huis. De dappere proevers van het TUE-Testlab togen dan ook aan de slag om het kaf van het koren, danwel de velletjes van de worst te scheiden.

Op veel rookworstverpakkingen staan de woorden ‘Gelderse rookworst’. Dat betekent niet dat al deze worsten ook in deze provincie geproduceerd worden. Rookworst is namelijk een product dat ze van oorsprong in Gelderland maakten. Dat deden ze daar al vijfhonderd jaar geleden. In deze provincie leefden voornamelijk veel veeboeren. Na de slacht in november maakten deze boeren worsten van het restvlees. De Gelderse boeren kwamen al snel op het idee om die worsten te roken. Uit pure noodzaak overigens. Bij gebrek aan chemische conserveringsmiddelen bleek roken de beste manier om de rollen vlees houdbaar te maken. De worstenrokers gebruikten snippers eikenhout en beukenhout, die vanwege de vele houtbedrijven in Gelderland ruimschoots voorhanden waren. Later voegden de vleeskunstenaars nog een uitgekiend melange van kruiden, zout en suiker toe, en presto, de typische Hollandse rookworstsmaak was geboren.

Liposuctie
De smaak van de rookworst mag dan typisch zijn, zij kan echter sterk verschillen per fabrikant. Dat ondervond het Testlab toen zij tien worsten van vijf verschillende leveranciers keurde. Niet alleen de smaak van de vlezige U-bochten verschilde sterk, de aankoopprijs liep ook sterk uiteen. Van 89 cent tot 4 gulden en 19 cent. Maar over het algemeen kon het testteam concluderen dat je wel worst voor je geld krijgt. De dure merken scoorden hoog en de goedkope uitvoeringen vielen niet in de smaak. De winnaar bleek echter nog verrassend voordelig.
De goedkoopste rookworst vonden we bij de Aldi. Onder de naam Peel Snacks liggen daar worsten in de schappen voor 89 cent. De testers verwezen worst naar de derde plaats van onderen. ‘Melig en vettig’, vonden de meesten. En: ‘Hangt los in zijn velletje’. Ook bij Gebr. De Jong in de Heuvelgalerie en bij de Albert Heijn vonden we worsten uit de goedkoopste prijsklasse. De worsten van het merk Brabant, respectievelijk Jaz kostten elk nog geen gulden (99 cent). De beide vleeshompen werden direct naar de laatste en de éénnalaatste plaats verwezen. Opmerkingen van walging waren niet van de lucht toen de tanden in de Brabant en de Jaz gezet werden. Over de Jaz van de Albert Heijn bijvoorbeeld: ‘Verschrompeld, goor, walgelijk, moddervet, glibberig’. Geen enkele tester durfde meer dan een klein hapje van dit afvalvlees te nuttigen. De worst van het merk Brabant verging het al niet veel beter. Meer vet dan vlees was in het plastic velletje gestopt. Door het harde vel kreeg de Brabant de term driedagen-worst: na drie dagen loop je nog te kauwen. De vettige inhoud verleidde een proever tot een wetenschappelijk experiment: liposuctie. En inderdaad bleek het mogelijk de worst als een rietje uit te zuigen. De negende plaats voor het B-merk van De Jong.

Zure bijsmaak
Gelukkig had De Jong ook betere worsten in de aanbieding. De magere rookworst van het merk Boekos bijvoorbeeld. De verpakking vermeldt enthousiast dat het product nu 35 procent minder vet bevat. De testers konden het er niet helemaal mee eens zijn. Twee van de acht proefpersonen vonden de worst nog veel te vet. Ook werd het vlees en het vel wat te taai bevonden. Maar opvallend was dat de meeste proevers duidelijk een zure bijsmaak ontdekten, waarover ze niet echt tevreden konden zijn. We blijven even bij De Jong. Deze grootgrutter brengt ook het huismerk van De Boer: ‘Gelderse rookworst, volgens traditioneel Gelders recept’. Over dit merk waren de testers sterk verdeeld, hetgeen af te lezen valt uit de standaarddeviatie van de gemiddelde waardering. Maar ook uit de opmerkingen over dit vleesproduct. Van ‘lekker’ tot ‘ronduit smerig’. Het testteam vond de worst in ieder geval wel stevig, maar ook een beetje zout.
Als je een vleestest houdt, kun je natuurlijk niet om de slager (of de poelier) heen. Op de Woenselse Markt zit poelier Verstappen, gespecialiseerd in wild, gevogelte en delicatessen. De rookworst die wij daar kochten heeft in ieder geval een rustieke naam: ‘t Oude Ambacht. ‘Sappig en mals’, belooft de verpakking. De worst bleek inderdaad prima te eten. De waardering van de testers liep uiteen van neutraal tot goed, hetgeen ‘t Oude Ambacht zonder veel meningsverschillen de derde plaats oplevert.

Anton Pieck
De absolute topproducent van rookworsten is zonder twijfel de fabrikant Unox. In alle grote supermarkten liggen de rookworsten van dit merk, die bovendien nog in verschillende varianten te krijgen zijn. Bij de Albert Heijn besloten we gelijk de duurste te kopen: Unox Runder Rookworst. De prijs was in ieder geval niet flauw:
fl. 4,19. Maar voor dat geld krijg je wel vijfentwintig gram meer dan het standaardgewicht van de rookworst: een kwart kilo in plaats van 225 gram. De Unox-worst werd goed ontvangen. ‘Lekker stevig, goed gekruid, echte vleessmaak.’ Eén tester vond het wat weg hebben van boterhammenworst, maar de algemene tevredenheid leverde Unox toch de tweede plaats op.
Een test van rookworsten kan niet zonder een bezoekje aan de Hema. Al sinds jaar en dag staat deze winkelketen bekend om zijn warme worsten. Je kunt ze er natuurlijk ook koud kopen en thuis warm maken. Al snel werd duidelijk dat de Hema-worst grote fans èn grote vijanden heeft. De liefhebbers van de Hema-worst raakten direct in extase. Alhoewel de test blind uitgevoerd werd, haalden sommigen het beroemde Hema-product er direct uit. ‘Smaakt naar koude winteravonden. Ik krijg Anton Pieck-droombeelden.’ De smaak is onmiskenbaar: pittig gekruid en een beetje zoutig. Van die typische smaak moet je wel houden. De testers zetten de worst of helemaal bovenaan hun lijstje of juist ver onderaan. Het levert de Hema een plek in het midden op, met een hoge standaarddeviatie.
De beste worst tenslotte is overduidelijk te vinden bij de Aldi. Deze winkel presenteert worsten van het merk ‘Hofstee de drie Eiken’. Ze zijn er in de varianten Magere Rookworst en Gelderse Rookworst. Voor de weggeefprijzen van fl. 1,99, respectievelijk fl. 1,79, krijg je bovendien 250 gram. Alhoewel beide erg goed, bleek de goedkoopste de beste. ‘Heerlijk, een echte rookworst’, vond het panel.

MerkWinkelprijsgewichtgem.waarderingstandaarddeviatie
Brabant De Jong 0,99 225 g. 1,1 0,7
Jaz Albert Heijn 0,99 225 g. 3,0 2,8
Peel Snacks Aldi 0,89 225 g. 4,3 3,5
Boekos De Jong 2,49 225 g. 4,9 2,8
De Boer huismerk De Jong 1,99 225 g. 5,5 4,9
Hema Hema 3,15 225 g. 6,4 6,4
Drie Eiken mager Aldi 1,99 250 g. 7,0 3,5
‘t Oude Ambacht Verstappen 2,75 225 g. 7,4 2,1
Unox runderrookworst Albert Heijn 4,19 250 g. 7,4 4,9
Drie Eiken Gelders Aldi 1,79 250 g. 8,1 2,8