Kwaliteit en toegankelijkheid goed in evenwicht in ‘Een goed ontbijt’
door Huibert Spoorenberg
In februari 1995 werd in Londen de Lawrence Olivier Award voor het beste toneelstuk toegekend aan ‘Skylight’ van schrijver David Hare. Na het enorme succes op West-End is er een Nederlandse versie: ‘Een goed ontbijt’. Peter Faber en Catherine ten Bruggencate spelen de hoofdrollen. Ook in de Nederlandse kritieken overtroffen de superlatieven elkaar. Lezers van Cursor ontvangen bij inlevering van de bon tien gulden korting op de toegangsprijs.
‘Een goed ontbijt’ vertelt het verhaal van de liefde tussen twee totaal verschillende mensen die hun uiterste best doen om elkaar weer te vinden. Faber is de gedreven zakenjongen Tom, een volkse charmeur wiens Algemeen Beschaafd Nederlands hoorbaar is aangeleerd. Ten Bruggencate is de linkse idealiste Kyra, die zich wat al te zweverig opoffert voor de onderliggende klasse. Ooit hadden ze een relatie, Toms vrouw wist van niks. Toen dat wel het geval was, zette Kyra er onmiddellijk een punt achter. Echter, als Toms vrouw overlijdt probeert zijn getergde zoon Erik (Roeland Fernhout, bekend van de film ‘Zusje’), zijn vader en Kyra weer bij elkaar te brengen. Hij heeft namelijk de illusie dat ze bij elkaar horen. Het stuk speelt zich af in één lange nacht waarin Kyra en Tom elkaar dankzij hem weer ontmoeten.
Juist omdat Tom en Kyra zo anders zijn, heeft de toeschouwer er geen idee van hoe hun liefde ontstaan is. Dat wordt stukje bij beetje duidelijk in deze door Berend Boudewijn geregisseerde tragikomedie. De voorstelling is een boeiende discussie over hoe we in het leven dienen te staan, terwijl tegelijkertijd de opnieuw levensvatbare liefdesrelatie subtiel in beeld wordt gebracht. Verrassend is dat dit door en door Britse stuk, verplaatst naar de Nederlandse situatie, pijnlijk duidelijk maakt dat ook Nederlanders nog in een klassenmaatschappij leven. Tom, die zich met zijn horeca-imperium heeft losgemaakt uit de heffe des volks, staat tegenover Kyra. Die verruilde haar gegoede milieu vrijwillig voor de kansarmen. Haar schuldbewuste offer maakt ze nog groter door elke dag met bus en metro de lange rit te maken van haar armzalige verdiepinkje in Amsterdam naar haar school in de Bijlmer. Daarmee meldt ‘Een goed ontbijt’ ook iets over de huidige tijd, met name over de nieuwe armoede. Misschien een erg Engels thema, maar de Nederlandse bisschoppen hebben het onlangs ook hier aangekaart. Wat uit ‘Een goed ontbijt’ echter het duidelijkst naar voren komt, is dat sommige mensen elkaar ook na eindeloze gesprekken wel nooit zullen begrijpen.
Jim Jarmush bij Cinema Classique
door Gerard Verhoogt
‘Als het anders moet kan ik geen films meer maken. Het is beter om zelf fouten te maken. Dat is het enige waar je van leert. Ik maak ze nog steeds, maar het zijn wel mìjn fouten’, stelde de Amerikaanse regisseur Jim Jarmush in een van zijn interviews. Na bijna vijftien jaar is hij nog steeds de baas over het scenario, de eindmontage en medewerkers.
Jarmush brak door met ‘Stranger than paradise’ (1984), een roadmovie over een onopvallende man, zijn vriendin en zijn 16-jarig nichtje, die net uit Hongarije komt. Ze rijden richting Florida -in Cleveland vinden ze het te koud- om vervolgens al hun geld te vergokken. Het was een uitgebreide versie van een eerdere film die 30 minuten duurde. Deze eersteling heeft meteen vele kenmerken van Jarmush’ films. Hij heeft vaak ‘willekeurige’ voorbijgangers, anti-helden als hoofdpersoon, maar ook weer geen ‘gewone mensen’. Regelmatig werken muzikanten mee aan zijn films als componist èn acteur. Saxofonist John Lurie maakte de muziek voor ‘Stranger than paradise’ en acteert in ‘Down by law’; ex-Clash-lid Joe Drummond acteert, evenals bluesgrootheid Screaming Jay Hawkins, in ‘Mystery train’ en ook zanger Tom Waits doet regelmatig mee. Of het nu in ‘Stranger than Paradise’ is, ‘Down by law’ of in Jarmush’ laatste produktie ‘Dead Man’ waarvoor Neil Young de muziek schreef en speelde, de hoofdpersonen in Jarmush’ films reizen of zijn onderweg. Ze reizen, schijnbaar van niets naar niets, en slechts een enkeling vindt wat hij zoekt. Triest voor hen misschien, goed voor het publiek, want het levert leuke en mooie films op, niet in de laatste plaats dankzij camaraman Robbie Müller, die bijna bij alle (zwart-wit) films van Jarmush betrokken is.
In ‘Down by law’ (1986) belanden drie mannen, die elkaar niet kennen, in de bak. Tom Waits is Zack, John Lurie is Jack en de Italiaanse komiek Roberto Begnini is een verdwaalde en verdwaasde Italiaanse toerist. Hij valt in het niet bij de twee macho’s. Maar hij is de enige die terecht zit, Jack en Zack werden erin geluisd door anderen. Trots en met prachtig Italo-Amerikaans accent, vertelt Begnini dat een aantal mannen hem achterna zaten omdat hij vals heeft gespeeld. Hij verstopt zich in de biljartkamer, waar de ivoren ballen hem om de oren vliegen. Als hij er een terug gooit is het meteen raak. ‘Down by law’ zit vol met dergelijke juweeltjes. Zoals de scène als Zack het huis uit wordt gezet. Zijn vriendin is zijn luiheid zat, maar ook al gooit ze al zijn platen over de vloer of scheldt ze hem uit, Zack verroert zich niet. Tot ze aan zijn blue suède shoes’ komt en Zack onbewogen zegt: ‘Nu ben je te ver gegaan Loretta’. Maar de mooiste scènes van ‘Down by law’ spelen in de gevangenis. Klassiek is het fragment dat de hele nor hun nablèrt, terwijl de drie heren een kinderlijk rondedansje maken: ‘I scream, you scream, we all scream for ice cream’. De heren weten te ontsnappen en de reis vangt aan. Maar waarheen? In elk geval het moeras uit. Cinema Classique is op donderdag 12 december, en begint om 19.30 uur in het auditorium met de lezing van Wim Franssen. Om 20.00 uur begint ‘Stranger than paradise’ en om 22.00 uur is het
de beurt aan ‘Down by law’.