Agressors hebben geen toekomst meer

door Miguel Alvares

‘Een wereld zonder oorlog, zonder prikkeldraad en kwaad. Aan hen die vrede wil. Glorie glorie hallelujah......’ Deze regels zijn afkomstig uit een christelijk lied met de titel ‘Aandacht voor de ander’. Een mooi streven zo net voor de feestdagen. Een tijd waarin iedereen wel enigszins bezwangerd raakt door nobele gedachten. De tekst is al vrij oud, maar de wereld zonder oorlog, prikkeldraad en kwaad laat nog op zich wachten. Tot nu toe heeft niemand een werkende formule voor vrede op aarde gevonden. Filosoof Hans Theo Frenkel denkt echter dat hij daar verandering in kan brengen.

Frenkel was afgelopen dinsdag gastspreker bij een bijeenkomst van het Vredescentum van de TUE. Het Vredescentrum verzorgt aan de TUE onder andere keuzecolleges over techniek, vrede en veiligheid. Voor een select gezelschap gaf Frenkel een verklaring van de filosofie achter zijn spel ‘Metapontum’. ‘Een Model van Hemelse Vrede op Aarde’, zo luidt de beschrijving in de brochure die door Frenkel wordt meegegeven aan zijn ontwerp. Metapontum betekent brug naar gene zijde. Het spel heeft qua uiterlijk iets weg van het schaakspel, alleen is volgens Frenkel de filosofie erachter compleet anders.
Het spel bestaat uit zeshoekige cellen - de vorm van een honingraat - en is acht bij acht cellen groot. Het is het makkelijkst te vergelijken met een schaakbord waarvan het bord negentig graden is omgedraaid waardoor de stukken fout zijn geplaatst. Doel is nu om de stukken weer op hun juiste beginposities te krijgen via de normale schaakproblemen. Frenkel: ‘Toen ik het idee voor het eerst kreeg heb ik het probleem aan een aantal schakers voorgelegd. Het slaan van stukken werd vervangen door het omwisselen van desbetreffende stukken. Het bleek onmogelijk om met normale schaakregels de stukken weer op hun juiste plaats te krijgen. Toen kreeg ik het idee voor een honingraat. Door de zeshoekige velden hebben de stukken meer bewegingsvrijheid.’

Edelschaak
Volgens Frenkel is Metapontum uiteindelijk alleen maar uit te voeren als de twee spelers elkaar gaan helpen. Zegt: ‘Metapontum kent geen winnaar, alleen maar twee winnaars of twee verliezers. Mensen die competatief tegenover elkaar staan komen er namelijk niet uit.’ Hierin zou volgens Frenkel de kracht van het spel liggen. De analogie met de echte Wereld is zijns inziens duidelijk. ‘Kijk maar naar de Joden en de Arabieren. Zolang er één partij in het voordeel is zal de strijd doorgaan. Alleen in het geval van een foto-finish, twee winnaars (net als bij Metapontum) zal er echte vrede komen.’
Frenkel was blij dat hij de kans kreeg om aan de TUE zijn creatie te demonstreren. Volgens hem hebben universiteiten in het verleden de ‘brains’ geleverd voor het oorlogsgebeuren en zij moeten dan ook de ‘brains’ leveren om dat weer ongedaan te maken. Zijn ‘edelschaak’ zou het gewezen middel zijn om mensen samenwerking bij te brengen, broodno-dig voor de vrede op aarde. Want, zegt hij: ‘Agressors hebben geen toekomst meer op deze aardbol.’
De filosofie achter het spel is goed bedoeld. Bij het leggen van verbanden met de realiteit verliest Frenkel echter enkele belangrijke factoren uit het oog. Zo begint zijn spel op basis van gelijkwaardig-heid (iedere speler evenveel stukken). In de echte wereld is deze gelijkwaardigheid helaas ver te zoeken. ‘Wij zijn allemaal goed christen, tenminste, de meesten van ons’, aldus Frenkel. ‘Wij moeten gewoon allemaal bereid zijn wat op te geven.’
Tja, als we de mensheid dat konden wijsmaken, hadden we geen spel nodig om ons te leren hoe we aan vrede op aarde moeten komen.