Het zal je gebeuren: je bouwt huizen in de Republika Srpska (het Servische gedeelte van Bosnië) als de NAVO besluit de Republiek Joegoslavië te bombarderen. Marten Treffers, in 1996 afgestudeerd aan de TUE bij de opleiding Techniek en Maatschappij, werd vier weken voor het afronden van zijn project uit veiligheidsoverwegingen tijdelijk geëvacueerd. Even terug in Nederland doet hij zijn verhaal en vertelt hoe in Mrkonjic Grad studie en praktijk niet altijd op elkaar aansluiten.

Een jaar lang renoveerde en bouwde Marten Treffers huizen in een door oorlog verwoest land. De doelstelling van het project is het zogeheten return proces te bevorderen: iedereen moet de kans krijgen om terug te keren naar het huis waar hij oorspronkelijk woonde, ongeacht etnische afkomst.

Bosnië is sinds het Dayton-akkoord in tweeën gesplitst: een Servisch deel en een moslim-Kroatisch deel. De bedoeling van het akkoord is dat er weer Serviërs in het moslim-Kroatische deel gaan wonen en omgekeerd. Treffers: ‘Maar de huidige oorlog in Kosovo kan het proces van terugkeer van de minderheden in Bosnië behoorlijk in de weg staan. Ik kan me voorstellen dat je je als moslim nu wel drie keer bedenkt voordat je weer tussen Serviërs gaat wonen.’

Noodhulp

In 1996 studeerde Treffers af bij Techniek en Maatschappij met als afstudeerrichting Internationale Technologische Ontwikkelingskunde (ITOK). Na zijn opleiding heeft hij ervaren dat studie en arbeidsmarkt niet altijd naadloos op elkaar aansluiten. ‘De opleiding bij TEMA richt zich vooral op langdurige uitzending en duurzame ontwikkeling. Maar daar is moeilijk werk in te vinden en bovendien heb je voor zulke banen vaak veel werkervaring nodig. Aan noodhulp wordt tijdens de studie weinig aandacht besteed, terwijl daar bij vlagen het nodige werk in is.’

Treffers volgde specifieke noodhulp-cursussen bij Artsen zonder Grenzen. ‘Als oefening moest elke cursist een plan maken voor de opvang van 100.000 vluchtelingen in een park. Ik heb daar heel veel van geleerd.’ Volgens Treffers zou de studie aan de TUE praktischer van aard moeten zijn. ‘In Bosnië was ik ineens verantwoordelijk voor een bouwproject. Daar komen allerlei dingen bij kijken, waar je tijdens je studie niet eens aan hebt gedacht. Een simpel voorbeeld: ik wist niet eens hoe je in een auto met vierwielaandrijving moest rijden. Dat leer je snel, maar er zijn ook zaken die meer aandacht vragen. Zo moet ik onderhandelen met de aannemers en de mensen voor wie we huizen bouwen. Ik moet bepalen wie er echt een huis nodig heeft en wie de zaak probeert te flessen. En met personeel omgaan is ook iets dat je moet leren. Communicatievakken zouden daarom niet misstaan binnen ITOK.’

Slivovitz

Treffers vindt dat hij genoeg technische kennis in huis heeft om het project in Bosnië aan te kunnen. ‘We hebben een goede lokale staf kunnen selecteren. De bouwkundige details kan ik aan hen overlaten.’ Vooral belangrijk is oog voor de maatschappelijke kanten van het project. Treffers: ‘Voordat we met bouwen begonnen, gingen we bij de mensen op bezoek die eventueel in aanmerking kwamen voor een nieuw huis. Je moet met die mensen praten over hun wensen en veel koffie en slivovitz (pruimenjenever) met ze drinken. En als je een gezondheidscentrum wilt bouwen, komen daar behalve bouwkundige vragen ook nog heel andere dingen bij kijken. Heeft het wel zin om op die plek een gezondheidscentrum te zetten, en is het centrum voor iedereen bereikbaar?’

Wat Treffers vooral geleerd heeft van zijn studie aan de TUE is een manier van denken en problemen benaderen. ‘Het goede van TEMA is dat je er leert om projecten integraal te benaderen. Dat geeft je in Nederland niet zoveel kans op een baan, omdat je weinig specialistische kennis in huis hebt. Maar voor ontwikkelingsprojecten in het buitenland hebben ze graag allrounders, mensen die overal wat van weten.’

Inmiddels is Treffers weer teruggekeerd naar Mrkonjic Grad om daar het project af te ronden, onzeker over wat Bosnië te wachten staat.