De opvallendste post op de nieuwe onderzoeksbegroting is het geld voor de ontwikkeling van zogeheten graduate schools. Het bedrag daarvoor loopt van drie miljoen euro in 2009 op naar vijftien miljoen vanaf het 2011. Minister Ronald Plasterk is een vurig pleitbezorger van deze Angelsaksische versie van de onderzoeksschool en wil universiteiten graag helpen om die in te voeren. Het belangrijkste voordeel: grotere vrijheid voor jonge onderzoekers, die hun eigen ideeën uitwerken en zelf hun begeleider mogen kiezen.

Daarmee berijdt Plasterk zijn stokpaardje: talent moet de ruimte krijgen. Hij ziet daarom ook graag dat goede wetenschappers een gooi doen naar beurzen uit de NWO-Vernieuwingsimpuls (Veni-, Vidi- en Vici-subsidies voor beginnende, gearriveerde en uitzonderlijk goede wetenschap-pers). Hij laat het budget daarvoor oplopen tot 150 miljoen per jaar. De komende twee jaar staat er zelfs 164 miljoen op de begroting, maar dat is tijdelijk.

Ook het onderzoekstalent van vrouwen mag niet over het hoofd gezien worden. Daarvoor bestaan al middelen, maar OCW trekt nu nog eens twee miljoen extra uit om vrouwelijke hoogleraren te steunen. Slechts elf procent van alle Nederlandse hoogleraren is vrouw. In 2010 zou dat vijftien procent moeten zijn, maar dat lijkt een erg ambitieuze doelstelling. Om de deelname van meisjes aan technische opleidingen te stimuleren, komt drie miljoen beschikbaar.

Zesjesmentaliteit
Andere posten blijven ongewijzigd, zoals de twee miljoen euro van de Mozaïeksubsidie, bedoeld om meer allochtonen in de wetenschap te krijgen. Ook de Rubiconbeurzen voor pas afgestudeerde, talentvolle academici blijven voorlopig op de begroting: tot 2011 is er vier miljoen euro voor uitgetrokken.

Om het onderwijs uitdagender te maken en de ‘zesjesmentaliteit’ te bestrijden reserveert het ministerie ruim 21 miljoen euro voor honoursprogramma’s en experimenten met topmaster-opleidingen.

Uit de aardgasbaten reserveert het kabinet ‘maximaal 500 miljoen’ voor onderzoek, onderwijs en innovatie. Het gaat daarbij om een ‘selectieve voortzetting’ van eerder gestarte projecten. De precieze invulling ervan wordt bekendgemaakt in de voorjaarsnota.

Sijbolt Noorda, voorzitter van universiteitenvereniging VSNU, hekelt de daling van de onderwijsuitgaven per student. Hij noemt het ‘moeilijk te begrijpen’ en ‘wrang’ dat de universiteiten nog geen half jaar geleden ambitieuze inspanningsafspraken hebben gemaakt met de minister van OCW, en desalniettemin volgend jaar minder geld krijgen. De VSNU is wel verheugd dat er aardgasbaten beschikbaar blijven voor onderzoek, maar betreurt het gebrek aan structurele financiering. Nederland investeert slechts 1,67 procent van het BNP in onderzoek en innovatie, en dat is bij lange na niet de 3 procent waarop het volgens de Lissabon-doelstellin-gen in 2010 zou moeten liggen.

De studentenorganisaties ISO en LSVb zijn ook niet gelukkig. Minister Plasterk heeft prachtige plannen met het hoger onder-wijs, maar het mag vooral niet teveel kosten, aldus deze groeperingen. Merel van Wanrooij van het ISO noemt de sector ‘een ondergeschoven kindje’ dat niet de prioriteit krijgt dat het verdient. “Meevallers uit de studiefinanciering gaan naar de kinderopvang en extra investeringen voor leraren worden betaald door verhoging van het collegegeld”, stelt ze./.