Het woord domotica is een samentrekking van domus (woning) en telematica. Domotica omvat alle elektronische toepassingen in een woning om functies te besturen (verwarmen, ventileren, verlichten, et cetera) en diensten uit de woonomgeving te gebruiken (alarmeren, telefoneren, televisie kijken, et cetera). Mohammadi heeft onder meer een uitgebreid behoeftenonderzoek naar domotica uitgevoerd onder een focusgroep van 55-plussers. “Hun behoeften lagen vooral op het gebied van welzijn, controle, autonomie, verbondenheid met anderen en veiligheid.” De toepassingen die de 55-plussers het meest noemden, heeft Mohammadi vervolgens via een enquête voorgelegd aan tweeduizend senioren. “Daaruit bleek dat de mensen aardig wat kennis hebben over mogelijkheden op het gebied van domotica. Ze kenden de meeste toepassingen wel, maar hadden er nu geen behoefte aan.”

“Eén van mijn conclusies is dat domotica-toepassingen nog niet zijn doorgebroken omdat mensen er te weinig voordelen van zien”, legt Mohammadi uit. “Er wordt niet aangeboden wat mensen nodig hebben. Wat er wél wordt aangeboden, zijn niet de ‘killerapplicaties’ waaraan mensen behoefte hebben. Je zult beter naar mensen moeten luisteren om erachter te komen wat zij nodig hebben”, meent Mohammadi.

Een duidelijk verschil tussen de vraag naar en aanbod van domotica is volgens Mohammadi dat door de senioren het wonen in zijn totaal wordt bekeken, terwijl professionals eerder losse toepassingen zien. Senioren hebben het niet over de intercom, maar of hij of zij kan zien wie er voor de deur staat. En als dat via het raam kan, is het ook goed. “Daar heb je dus als bouwer een belangrijke taak. Wat kun je bijvoorbeeld in een bouwontwerp doen om een domotica-oplossing te versterken, of juist overbodig te maken? En hoe zorg je dat toepassingen niet in het oog springen? Mensen willen geen hulpbehoevende indruk maken met hun aangepaste woning.”

Wat Mohammadi ontwikkelaars wil voorhouden, is dat ze zich afvragen of er geen conflict tussen behoeften ontstaat. “Te vaak wordt door een ontwikkelaar de nadruk gelegd op het oplossen van één probleem, zonder na denken wat de oplossing betekent voor andere behoeften. Denk aan een deur die elektronisch opengaat. Eén van de deelnemers die vooraf sterk voorstander was van zo’n deur, raakte zijn vertrouwen in het systeem kwijt, omdat de deur ’s nachts twee keer wagenwijd bleef openstaan. Het systeem gaf geen feedback. Aan de behoefte van comfort is voldaan, maar er wordt voorbijgegaan aan de behoefte van veiligheid.”

Mohammadi heeft ook verschillende deskundigen in Nederland en in zeven andere Europese landen bevraagd. “Eén van de opvallendste resultaten was dat 67 procent van de ondervraagden aangaf de behoefte van de gebruiker te kennen, maar het grootste gedeelte van hen gaf als enige bron van kennis hun eigen ervaring aan. Slechts vier procent zegt kennis uit onderzoek of congressen te halen. En bij mijn vraag waarom domotica-toepassingen nog niet wijd worden toegepast, werd vooral als reden genoemd dat gebruikers niet bekend zouden zijn met de mogelijkheden. Dit is volledig in tegenspraak met mijn onderzoek, waaruit juist blijkt dat mensen de mogelijkheden wel degelijk kennen. Het gaat niet zo zeer om het ontbreken van kennis, als wel dat mensen nog te weinig voordelen zien.”

Mohammadi heeft voor haar onderzoek twee bestaande woningen in Eindhoven ingericht met domotica-toepassingen. “Samen met het bedrijfsleven zijn we aan de slag gegaan om geschikte producten te bedenken. Gekozen is voor het ontwikkelen van een multifunctionele voorzetwand, waardoor het installatieprobleem in de bestaande woningen wordt opgelost.” Achter de wand is ruimte voor geluidsisolatie en wandverwarming en achter de afneembare plint kun je eenvoudig kabels, actuatoren en sensoren kwijt. Aan de bovenkant werd ‘ambient’ verlichting aangelegd voor een gezellige sfeer in huis. Daarnaast zijn allerhande bestaande toepassingen zoals intercom en brandalarm geïnstalleerd. Mohammadi: “Mensen willen geen losse elektronische toepassingen, maar wooncomfort.” Daarom zijn bijvoorbeeld ook drempels weggehaald en is de badkamer aangepast. “Domotica maakt wat mij betreft slechts een onderdeel uit van het aanpassen van een woning om er langer zelfstandig te kunnen wonen”, aldus Mohammadi.

“We zijn op dit moment nog niet zover dat we tienduizenden bestaande woningen kunnen toerusten met domotica”, aldus Mohammadi. “Ik begrijp dat de overheid haast heeft, om een antwoord te hebben het probleem van de vergrijzing, maar een ‘beleidspush’ is niet de juiste weg. Naar mijn mening zou de overheid eerder op moeten treden als katalysator.” De ontwikkelingen zijn goed volgens Mohammadi, “maar we moeten de oplossingen eerst vermenselijken en huiselijker maken. We hebben het niet over kantoorgebouwen, maar over het dagelijks leven van oudere mensen. De overheid zou zorgvuldiger om moeten gaan met haar rol in deze.” (IM)/.