Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?
“Ik ben benaderd door TU/e-hoogleraar Anthonie Meijers (Filosofie en Ethiek van de Techniek, red.). Hij vroeg of ik interesse had in het verzorgen van gastcolleges, ik was meteen enthousiast. Het is belangrijk dat studenten meer te weten komen over die grote mogendheid daar in het oosten.”

Waarom is dit onderwerp interessant voor technische studenten?
“Ik denk dat de colleges voor iedereen leerzaam zijn, maar ook zeker voor technische studenten. Ik ben zelf van origine ook ingenieur, vanuit de natuurwetenschappen kwam ik in aanraking met de sociale wetenschappen. Als je alleen naar techniek kijkt, begrijp je maar een klein deel van een maatschappij. China is een complex land en als je ooit in de techniek te werken komt, krijg je er onherroepelijk mee te maken. Om goed te kunnen samenwerken, zul je iets over de achtergrond van je handelspartner moeten weten.”

Zit er een grote lijn in de collegereeks?
“China is een land met veel gezichten. De grote lijn is het blootleggen van het verschil tussen het werkelijke China en de westerse perceptie van het land. Dit probeer ik te beschrijven aan de hand van voorbeelden op politiek, economisch, sociaal en cultureel gebied.”

Wat is het grote verschil daartussen?
“In Europa, en in de Verenigde Staten ook trouwens, hebben we een heel zwart-wit beeld van China. Dit komt doordat de media vaak niet de tijd en plek hebben om de diversiteit van het land goed te belichten. Je hebt het hele negatieve beeld, dan heeft men het vaak over schending van mensenrechten en de wijdverbreide corruptie. Daartegenover staat het positieve beeld, het idee dat je nu moet investeren in de markt daar of anders de boot mist. De waarheid ligt zoals vaker ergens in het midden en is veel complexer. De Chinese maatschappij kent verschillende grijstinten die in Nederland nog onbekend zijn.”

Hoe ver is China op technologisch gebied?
“China is op heel veel sectoren actief, je moet deze vraag eigenlijk per sector bekijken. Bio- en nanotechnologie zijn bijvoorbeeld gebieden waar op dit moment veel gebeurt. Dit zijn wel indicatoren van een algehele tendens die je in China ziet. Het niveau van de wetenschap en de techniek zit enorm in de lift, het land begint ook een innovatieve kracht te worden.”

Hoe kan een universiteit als de TU/e hiervan profiteren?
“Er moet binnen de universiteit kennis zijn over de ontwikkelingen in China, je moet jezelf bewust zijn van je sterke punten en kijken of je kunt aanhaken. Het gevaar zit in het gebrek aan deze kennis, dan word je honderd procent zeker ingehaald. De investeringen in het onderwijs daar zijn zo groot en gaan zo snel. Ik was laatst op de viering van het negentigjarige bestaan van de Nanjing University, in het oosten van China. Daar werd in een kwartier tijd honderdvijftig miljoen dollar opgehaald aan donaties van aanwezigen. Honderdvijftig miljoen in vijftien minuten, dat is het jaarlijkse budget van de gemiddelde Nederlandse universiteit. Je moet samenwerkingverbanden creëren met onderwijsinstelling daar, help ze bij het opzetten van studies en deel je kennis om hun onderwijs te verbeteren. Je moet hierbij als universiteit wel in kaart brengen op welk gebied je wilt samenwerken en waarom. Investeringen die je nu doet, moeten in de toekomst wel gaan bijdragen aan de ontwikkeling van de TU/e. Je moet er zelf ook beter van worden.”

Investeren we daarmee niet in de concurrenten?
“Die concurrentie komt er sowieso, China zet in op grootschalige scholing van de bevolking. Het is alleen de vraag hoe je daarmee omgaat. Net als andere EU-landen en de Verenigde Staten zou China een belangrijke partner kunnen worden op onderzoeksgebied. Studenten die nu daar worden opgeleid kun je in de toekomst hier inzetten voor onderzoek, bijvoorbeeld als promovendus. Maar om buitenlandse onderzoekers aan te trekken is het wel belangrijk dat de TU/e zich onderscheidt van andere universiteiten. Je moet voorkomen dat universiteiten binnen Nederland elkaar beconcurreren. Je moet fragmentatie tegengaan, de krachten bundelen, anders beteken je straks helemaal niets meer.”

Onderscheiden technische universiteiten in Nederland zich genoeg?
“Ik heb te weinig zicht op elke onderwijsinstelling apart, maar ik vind dat de Nederlandse regering te weinig keuzes maakt. Je moet kijken welke opleiding op welk gebied het beste presteert en daar op inzetten. Er wordt hier wel veel gesproken over samenwerking en topsectoren aanwijzen, maar de politieke keuzes blijven uit. Om aantrekkelijk te blijven voor buitenlandse onderzoekers moet verder ook het budget voor onderzoek omhoog. Dat is nu drie miljard euro per jaar, zorgelijk weinig. Ter vergelijking: aan kinderopvang besteden we dit jaar negen miljard. Ik las laatst een verhaal over een universiteit in het noorden van China, daar worden op dit moment 58.000 ingenieurs opgeleid. Op deze manier zijn ze daar wetenschappelijk in tien tot vijftien jaar op hetzelfde niveau als de Europa, daar is geen twijfel over mogelijk.”

Gaat China in de toekomst zijn economische overwicht ook meer aanwenden voor politieke doeleinden?
“Dat denk ik wel, maar ook dit is niet alleen een positieve of negatieve ontwikkeling. Het westen spreekt vaak over een soort neo-kolonialistische praktijken waar China mee bezig is. Natuurlijk, ze zijn op zoek naar natuurlijke hulpbronnen die ze zelf te weinig hebben. In Afrika winnen ze bijvoorbeeld veel olie,hout, ijzer en koper, maar in ruil voor deze grondstoffen dragen ze ook veel bij aan de ontwikkeling van de gebieden waar China zit. Ze investeren bijvoorbeeld miljoenen in de infrastructuur en regionale koopkracht, dat deden de Europese landen in hun koloniale verleden niet. Door deze manier van werken heeft China goede banden met veel Afrikaanse leiders en deze kunnen ze in de toekomst aanwenden om politieke druk uit te oefenen. Ik denk trouwens dat het ook wel tijd wordt dat China meer zijn stem gaat laten horen op het internationale toneel. Tot nu toe stelt het land zich een beetje aan de zijlijn op, terwijl het voor ontwikkelingen op het gebied van klimaat, handel en financiële stabiliteit heel belangrijk kan zijn.”

Hoe ziet China er over vijf of tien jaar uit?
“De grootste uitdaging voor China komend decennium is het welvaartsverschil tussen de stad en het platteland rechttrekken. Het verschil in levensstandaard tussen rurale en urbane regio’s moet kleiner worden. Daarnaast denk ik dat de samenhang tussen de economieën van de VS en China nog groter wordt. Waar veel economen nu al kopzorgen hebben over het grote aantal staatsobligaties dat China van Amerika opkoopt, wordt de samenhang tussen die twee economieën alleen nog maar groter. Dat is volgens mij een goede ontwikkeling, de verwevenheid kan als een financiële buffer werken. China heeft de rekening van de kredietcrisis al betaald, nu het is tijd dat het ook een politieke grootmacht wordt.”