Dwing dementerende ouderen niet te blijven deelnemen aan onze maatschappij, maar geef ze de gelegenheid langzaam afscheid te nemen van het leven. Met dat idee ontwierp Bouwkundestudente Jolien de Jong haar 'verpleeghuis van de toekomst'. In deze hoge toren verblijven mensen met dementie in scharrelruimtes en sterfsuites.

Als de voorspellingen van Alzheimer Nederland uitkomen, heeft ons land in 2050 zo'n zeshonderdduizend dementerende ouderen te verzorgen. De huidige trend in de verzorgingswereld is dementerenden zo lang mogelijk in de wijk te laten wonen. Afstudeerder Jolien de Jong zet daar vraagtekens bij. “Ik vraag mij af of we met kleinschalige woonvormen de toename aan dementie wel kunnen opvangen”, zegt de studente. “Ik denk dat grootschalige verpleeghuizen straks weer noodzakelijk zijn.”

Voor haar afstudeerproject bedacht De Jong welke kwaliteiten zo'n instelling moet hebben. De mogelijkheid tot afzondering is volgens haar essentieel. “In Aziatische landen krijgen ouderen veel meer gelegenheid om zich af te zonderen. Ik wil mensen ook hier het recht geven om weg te kruipen. Dat is wezenlijk anders dan mensen wegstoppen.”

In het ontwerp van De Jong krijgen patiënten de regie terug over hun gebruik van de ruimte. Mensen mogen zelf rondlopen over een 'scharrelvloer' en intuïtief de plek opzoeken waar ze zich prettig voelen. Dat kan een open ruimte zijn, waar ze gemakkelijk contact maken met anderen. Het kan ook een verduisterde, afgezonderde snoezelruimte zijn. “Nu ligt de regie vaak bij het systeem”, legt De Jong uit. “De mensen worden 's morgens vroeg naar hun ontbijt gereden en 's avonds gaan ze weer terug naar bed, bij wijze van spreken.”

In de toren van De Jong is de onderste verdieping een open ontmoetingsruimte, waar zorgverleners, bezoekers en patiënten elkaar kunnen ontmoeten. In de middelste verdiepingen kunnen de wat dementere bejaarden zich terugtrekken op hun kamer, of ronddwalen in de organisch gevormde scharrelruimtes. Bovenin tenslotte bevinden zich de kleine 'sterfsuites' van hen die nog maar enkele weken te leven hebben.

De toenemende onthechting van de bewoners wordt gesymboliseerd door de dragende gevel van het gebouw, een organisch gevormd netwerk met steeds kleinere openingen. “Dementerende mensen worden steeds warriger, begrijpen de wereld steeds minder. Moet je ze dan zo lang mogelijk dwingen om aan onze werkelijkheid mee te laten doen?”, zegt De Jong. “Ik ga mee in hun proces van loslaten van het leven, laat ze rondscharrelen in hun eigen wereld om tot rust te komen.”

Tekst: Enith Vlooswijk
Fotomontage: Rien Meulman