Op het gebied van arbeidsvoorwaardenregelingen hebben processen uit het verleden vaak een voorspellend karakter. Daarom eerst een terugblik. In 1993 werd aan de universiteiten een proces van deregulering en overdracht van bevoegdheden in gang gezet. Volledig eigenmeesterschap zou de instellingen slagvaardiger en effectiever maken, zo was de opvatting. Vijf jaar later werden we dan ook een cao-sector. De bonden wilden zekerheid, kwaliteit en aandacht voor de werknemers; verankerd in een voor alle universiteiten geldende regelgeving. Gelijke behandeling, rechtszekerheid, zekere werkgelegenheid en gelijke betaling voor gelijk werk waren daarbij de trefwoorden. VSNU wilde een cao gebaseerd op flexibiliteit en mobiliteit, onder het credo: contracteer vrijheid via een cao-à-la-carte met arbeidsvoorwaarden op maat, inkomensflexibiliteit, inkomensdifferentiatie en prestatiebeloning.

Herkenbare tegenstellingen, ook nu nog. Uit die tegenstellingen is het huidige compromis ontstaan. Dit compromis wordt door zowel de bonden als de universitaire werkgevers als redelijk positief beoordeeld. Er zijn mogelijkheden om de rol als werkgever vorm te kunnen geven en er is ruimte gekomen en gebruikt om meer maatwerk in arbeidsvoorwaarden te realiseren. De beloningsmogelijkheden voor wetenschappelijk talent worden echter verschillend beoordeeld. De werkgevers vinden daarnaast dat zij te weinig invloed op pensioengebied hebben en dat er belemmeringen en ongewenste neveneffecten in het aanstellings- en ontslagrecht zitten. De bonden zijn het daar niet mee eens. Vergaande individualisering in de maatschappelijke verhoudingen en de veranderende politiek-economische situatie laten zich echter gelden. De afbraak van het sociale zekerheidstelsel van Nederlandse werknemers is aan de orde van de dag. Verzakelijking, kennisvalorisatie en focussering en resultaatgerichtheid op onderzoeksgebied doen ook aan de universiteit hun intrede. De arbeidsvoorwaarden zullen er door worden beïnvloed. Bovendien, als het aan de Nederlandse werkgevers in het algemeen ligt, gaan onze cao’s er heel anders uitzien. Alleen kaderstellende regels! De individuele arbeidsvoorwaardenafspraak komt er aan, zo stelt men. De cao kan dan op een A4tje.

Wordt de universiteit op termijn een verzameling van zzp’ers die een wetenschappelijke klus komen klaren? Ik denk dat ook in een kennismaatschappij behoefte is aan samenwerking en die is gebaat bij rust en zekerheid in de werksituatie. Oude waarden blijven ook in nieuwe tijden gelden! Maar richting 2020 komen er ongetwijfeld nieuwe compromissen; de geschiedenis herhaalt zich.

Martin van Gessel,
woordvoerder van de gezamenlijke bonden in het Instellingsgebonden Overleg aan de TU/e en cao-onderhandelaar voor CNV Publieke Zaak