Van Mensvoort heeft al langer een fascinatie voor de relatie media en de realiteit. Als beeldend kunstenaar maakte hij de documentaire ‘Het bos ruikt naar shampoo’: een meisje uit de stad vindt dat het bos naar shampoo ruikt omdat er een dennengeur hangt. Van Mensvoort kan ook gefascineerd kijken naar kinderen of volwassenen die helemaal opgaan in een pc of beeldscherm, ondanks het tweedimensionale beeld.

Van Mensvoort: “De pc is pas gemeengoed geworden toen Apple, en later Windows, een grafische interface ging gebruiken. Voordien konden alleen DOS-experts een computer bedienen, door die visuele input werd het gemakkelijk voor niet-deskundigen. Maar het blijft plat en volgens mij kunnen die animaties veel beter, fysieker en tastbaarder. Ik vergelijk het altijd met schilderijen voor en na de Renaissance. Daarvóór waren figuren meer symbolen, schematisch weergegeven in een plat vlak. Geen mensen van vlees en bloed. In de Renaissance ontstonden schildertechnieken en -trucjes als perspectief, schaduwwerking en werden schilderijen echter, realistischer, een soort fotorealisme. Mijn vraag was: kun je een computerinterface verbeteren met dit soort visuele technieken?”

Coherent geheel
Voor het atheneum had hij eigenlijk geen tijd, druk als hij was met het maken van computergames. Daar was hij redelijk succesvol mee, van sommige spelen verkocht Van Mensvoort op vijftienjarige leeftijd meer dan duizend exemplaren. Via de havo en de propedeuse hts informatica kwam hij zijn oude klasgenoten van het atheneum weer tegen aan de TU/e, waar hij Informatica studeerde. Het ging hem gemakkelijk af, maar promoveren wilde hij niet: “Ik wilde geen aio en daarmee het ‘vriendje’ van de prof worden. Omdat ik het creatieve miste tijdens mijn studie informatica aan de TU/e, ging ik daarnaast naar de kunstacademie in Utrecht en het Sandberg instituut (de masteropleiding van de Rietveld Academie, red.). Ik heb ook nog een studie filosofie gevolgd, maar ben daarin niet afgestudeerd, hoewel die studie me wel veel beïnvloed heeft.”

Van Mensvoort wilde na zijn studie Informatica wel research doen. Hij werd parttime associate researcher bij het IPO, het Center for User Interaction. Daarna werd hij parttime assistant professor bij Industrial Design, waar hij inmiddels zo’n zes jaar werkt en waar kunst en cultuur en design, techniek en filosofie samenkomen.

Van Mensvoort: “Ik had niet verwacht dat ik hier zo lang zou blijven. Op een gegeven moment dacht ik ‘Ik zit al vijf jaar aan de TU/e. Dan moet je het ook goed doen, eigenlijk moet je promoveren.’ Ik had al veel losse researchopdrachten gedaan en daar publicaties over geschreven, het werd nu tijd voor een gedegen en coherent geheel. Promoveren kon parttime en tussendoor. In 2007 en 2008 heb ik een jaar in de USA gewerkt. Toen ik terugkwam, wilde ik het per se afhebben en heb ik de hele zomer doorgeschreven. Kon ik eindelijk eens lekker doorwerken.”

Grondig
Een proefschrift bij ID betreft vaak een proefontwerp, Van Mensvoort koos ervoor een traditioneel proefschrift te schrijven, met grondig wetenschappelijk onderzoek, om de combinatie van design en wetenschap in de volle breedte én diepte te maken. Van Mensvoort: “In het gebruikersonderzoek heb ik onderzocht hoe optisch gesimuleerde haptische (gevoelsmatige, red.) feedback zich verhoudt tot mechanisch gesimuleerde haptische feedback. Concreet heb ik proefpersonen kuilen en heuvels laten voelen; soms werden die met visuele technieken opgeroepen, soms met een mechanisch forcefeedback apparaat - waarbij de heuvels/kuilen door de muis daadwerkelijk voelbaar worden in iemands hand. Hierbij stelde ik vragen als: ‘Hoe hoog/diep denkt u dat deze heuvel of kuil is?’ Uit de data kon ik opmaken dat de optische illusie een grote rol speelde bij die inschatting: optisch gesimuleerde haptische feedback kan de waarneming, in dit geval de inschatting van met forcefeedback gegenereerde heuvels en kuilen, sterk beïnvloeden.”

Met deze onderzoeksdata ging hij verder aan de slag om visuele verbeteringen aan te brengen voor de cursor. Het resultaat is de power cursor, die met grafische technieken als een 3D-cursor wordt gesuggereerd. De power cursor is interactief en beweegt mee met de gebruiker of reageert op wat er gebeurt: als hij bijvoorbeeld door een buis gaat, is hij even verdwenen. Bij een commando als ‘delete de C-schijf’ gaat de power cursor eerst naar het vakje ‘No’; je moet moeite doen om ‘Yes’ aan te klikken. Bij andere handelingen krijg je een pulldown-menu, waarvan er meestal een aantal licht zijn gekleurd omdat ze niet actief zijn. Van Mensvoort geeft ze een gladde textuur, waardoor de cursor er als het ware vanzelf langs af glijdt.

In 2001 presenteerde hij de power cursor, het jaar daarop verscheen het eerste artikel in tijdschriften en hij kreeg er zelfs een kleine prijs voor. Van Mensvoort: “Daarna was het de vraag: hoe nu verder? Ik realiseerde me ineens dat we er bij ID aan werken om de digitale wereld te integreren in de fysieke wereld. Bij ID is de desktop bijna verdwenen; terwijl miljoenen mensen er nog mee werken en dat de komende jaren ook blijven doen. Dus verbeteringen zijn daar welkom en door het grote gebruik is een kleine verbetering meteen een grote verbetering. Nu kan ik zelf goed programmeren, maar anderen, zoals veel designers, niet. Dus besloot ik een toolkit te maken waarmee zij gemakkelijk aan de slag konden. Zo kunnen nieuwe grafische interfaces ook elders en breed toegepast kunnen worden. Bijvoorbeeld omdat het opgenomen wordt in het besturingssysteem van een computersysteem.”

Dynamischer
Blijft de vraag: wat kunnen mensen ermee? Van Mensvoort: “De power cursor-techniek kan worden ingezet om driedimensionale structuren en texturen op te roepen, welke de gebruiker contextuele feedback kunnen geven terwijl deze over het scherm navigeert. Mits zorgvuldig toegepast, kan de techniek gebruikt worden om de gebruiker te begeleiden naar gewenste posities - denk aan een installatiewizzard, waarbij het systeem de cursor steeds beweegt in de richting van de geadviseerde volgende stap. Dat lijkt me nuttig. Ook kan de techniek gebruikt worden om meer directe en esthetische interacties te realiseren - denk aan buttons die lekker aanvoelen wanneer je ze indrukt. Dat lijkt me plezierig. Er lijkt een heel spectrum aan toepassingen te zijn. Het moet allemaal wel natuurlijker, rijker, slimmer en dynamischer worden. En met het gebruik dat designers van de toolkit maken, zal moeten blijken wat wel en niet werkt en wat blijvend is en wat niet.”/.

Zie voor meer informatie: www.powercursor.com. De toolkit wordt gelanceerd op 29 april, de dag dat Van Mensvoort promoveert.