Christopher Gits, zesdejaars Scheikundige Technologie en voorzitter van de PF, zag tijdens een diploma-uitreiking in Utrecht dat een vriendin bij haar afstuderen een beeldje kreeg. Vervolgens ging hij aan de TU/e kijken hoe het er aan toe gaat. Gits: “Dat is aan elke faculteit anders. Hier geldt: ‘Je weet niet wat je niet mist’. Men ziet niet hoe het ook ánders kan. De ene faculteit vertelt via een presentatie over haar onderzoek, Bouwkunde maakt een bundel met samenvattingen van de afstudeerverslagen, een andere faculteit geeft bloemen of schenkt champagne. Met de nota willen we een gesprek losmaken en bekijken wat er kan veranderen, zonder iets voor te willen schrijven. De vraag is natuurlijk: wat is het waard?” Aan alle faculteiten worden de diplomaceremonies bijgewoond door hoogleraren in toga, begeleid door de pedel. Ook de blauwe fleece sjaal en een foto van de afstudeergroep (met sjaal) zijn standaard. Alle afstudeerders aan de TU/e worden persoonlijk en over hun afstudeerwerkstuk toegesproken in een zitting die meestal een uur duurt. De sjaal hangt soms over de rugleuning van de stoel of wordt persoonlijk omgehangen. Het varieert dus nogal.

De PF wilde de nota graag namens de voltallige universiteitsraad aan het College van Bestuur aanbieden, maar in het presidium (het voorzittersoverleg van de fracties in de U-raad) bleek hiervoor geen meerderheid te bestaan. Jaap Hoekstra, voorzitter van studentenfractie Groep-één: “De nota geeft goede suggesties voor het faculteitspecifieke gedeelte, zoals het uitdelen van uitrijkaarten, de aankleding van de ceremonie, de vormgeving van de diploma’s en het gebruik van audiovisuele hulpmiddelen. Faculteiten moeten zelf kijken wat ze met die suggesties doen. Waarschijnlijk gaat het al jaren hetzelfde, maar je moet de ceremonie niet centraal voorschrijven. We hebben dit niet als een probleem bestempeld; de ceremonie is niet echt slécht.”

Stijging
Drs. Joost van den Brekel, alumni officer aan de TU/e, is blij met de PF-nota: “Na vier jaar investeren is de universiteit zich bewuster van het belang van haar alumni en dat is prima; dat is het begin van een blijvende relatie met de TU/e. De diploma-uitreiking is voor studenten een belangrijk moment, het is tevens een belangrijk moment van ‘exposure’ richting familieleden en begeleiders uit het bedrijfsleven. Elke alumnus is een ambassadeur en werver van nieuwe studenten; die hebben we hard nodig, als ik de prognoses lees.”

Volgens Van den Brekel begint de band tussen alumni en de TU/e bij de diploma-uitreiking en de blauwe sjaal. De nota vindt hij een duidelijk signaal aan het College van Bestuur en de faculteitsbesturen: “Ga eens bij elkaar kijken, dat is interessant. Zo gebruiken Biomedische Technologie en Bouwkunde een beamer om kandidaten voor te stellen en hun werk te introduceren. Een sjaal omhangen maakt het hele ritueel persoonlijker en indrukwekkender. We hebben ook voorgesteld om, net als eerder bij Technische Bedrijfskunde, een speldje uit te reiken, maar dat bleek te duur. We willen ook graag een sjaal uitreiken aan onze promovendi, van zijde of van satijn.”

Vindt men het afscheid van studenten, tevens de nieuwe alumni, in Eindhoven wel belangrijk genoeg? Van den Brekel: “In Nederland kijken we erg op naar Amerika en Engeland. Daar wordt veel geïnvesteerd in de band met alumni en haalt men via hen tonnen, zo niet miljoenen binnen. In Utrecht en Rotterdam krijgen masters een beeldje, hoewel ze daar in Utrecht weer op teruggekomen zijn. Een sjaal of speldje is ook zichtbaarder dan een beeldje dat in een kast of op het bureau staat.”

Het alumnibureau zet de foto’s van de afstudeerzittingen en promoties op zijn website. Volgens Van den Brekel zijn de aanmeldingen bij het bureau fors gestegen sinds de invoering van de blauwe sjaal. “In het begin kregen we jaarlijks tien tot vijftien procent nieuwe aanmeldingen via Alumninet. In 2007, met de sjaal, de afstudeerfoto, de felicitatiebrief van de rector en de reminders van mijn collega Marie-Louise de Hoog, steeg dat tot tachtig procent; dit jaar tot negentig procent. Dat is, landelijk gezien, ongekend hoog. Bij de alumniverenigingen aan de faculteiten geldt hetzelfde. Dat is veel resultaat voor een kleine investering.”

Rug
Cees Heijmans was in januari vijfentwintig jaar pedel aan de TU/e en heeft veel diplomauitreikingen bijgewoond. De pedellen zijn sinds drie jaar bij de zittingen aanwezig om het cortège te begeleiden en ervoor te zorgen dat de hoogleraren de kandidaten feliciteren voordat ze weer naar buiten gaan. Heijmans vindt dat de PF-nota een goed beeld geeft van de situatie aan de verschillende faculteiten: “Er zijn nogal wat verschillen. Bij Elektrotechniek vind ik het voorstellen van de studenten bijvoorbeeld minder goed. De meeste faculteiten hebben sheets over het onderwerp of van de samenstelling van de commissie; bij Elektrotechniek is de aankleding minimaal. Biomedische Technologie en Bouwkunde doen het goed, al is het bij Bouwkunde vaak massaal en is er relatief korte aandacht voor de afstudeerders. Bij Industrial Design zitten de coaches in de zaal, de kandidaten zitten daar met hun rug naartoe, dat is toch ook minder. En het is leuker als de sjaal persoonlijk omgehangen wordt na de felicitatie en niet alleen op de stoel ligt.”

Van hem mag het geheel best wat meer aangekleed worden: “Het is de afronding van zo’n vijf jaar TU/e; zo’n afscheid mag best indruk maken. Ook het diploma moet iets moois zijn, ook om te bewaren of op te hangen. Dus liever geen veredeld A-viertje.”

Doekje
“De diploma-uitreiking is een belangrijk evenement voor studenten én bezoekers. Dat moment moet je aangrijpen en optimaal benutten. Je zet de student in het zonnetje en promoot wat wij als universiteit en faculteit zijn en doen. Persoonlijke aandacht en waardering voor de geleverde prestatie waarderen bezoekers zeer”, zo stelt prof.dr. Ed Nijsen, hoogleraar marketing aan de faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences. Hij vervolgt: “Als ik hier naar Technische Bedrijfskunde kijk, dan wordt het leuk en netjes aangekleed. De hoogleraren zijn in toga, studenten worden toegesproken door de afstudeerbegeleiders, een professionele fotograaf maakt de groepsfoto en er wordt een glas champagne geschonken wat het geheel een feestelijk tintje geeft. Het idee van de sjaal is goed, maar zorg wel voor een betere kwaliteit; geef een sjaal of sweater die mensen graag gebruiken. Nu doet de sjaal me denken aan een doekje dat je op een vliegtuigstoel vindt. Het is natuurlijk vooral een zaak van de faculteiten, maar het College van Bestuur zou wel een soort minimumeis kunnen stellen, bijvoorbeeld aan de kwaliteit van de sjaal of het diploma. Bij het diploma zit bijvoorbeeld ook geen koker om het in te bewaren. Zo’n koker kost weinig, ziet er sjiek uit en biedt de mogelijkheid om er als TU/e je naam op te zetten. Het zijn kleine dingen, waarmee je alles toch net meer cachet geeft. Want het is een heel belangrijke zitting, daar moet je niet op bezuinigen. Anderzijds moet je zo’n zitting natuurlijk ook niet té groot maken. Docenten moeten er tijd voor vrij kunnen en willen maken en alles bij elkaar wil je kosten en baten in balans houden. Onze opleiding doet er veel moeite voor om de docenten zoveel mogelijk te motiveren aanwezig te zijn en iets leuks te zeggen; mensen erbij te betrekken. Dat waarderen de studenten en ouders ook. Als ik een cijfer moest geven? Dan een acht min; leuk en verzorgd aangepakt, maar met nog wat ruimte voor puntjes op de ‘i’.”/.

“Afstudeerders op stapelstoeltjes”
Wat vinden studenten?




Thee en koffie met een koekje voordat iedereen de Blauwe Zaal in gaat; dat is wat bezoekers van diplomaceremonies bij Biomedische Technologie vooraf krijgen aangeboden, aldus Natasja Baert, voorzitter van studievereniging Protagoras, en Tom van Rooij, commissaris interne betrekkingen. In de Blauwe Zaal houdt decaan prof.dr. Peter Hilbers een inleiding met beamerpresentatie. Hilbers: “In het begin vertelden studenten over hun onderzoek. De één kan dat beter dan de ander, dus de kwaliteit verschilde nogal. Ouders weten meestal wel wat hun kind heeft gedaan, maar kennen het geheel niet. Daarom vertel ik over het onderzoek aan de faculteit, over welke rol techniek speelt in de gezondheidszorg, wat uit Eindhoven komt en welke ontwikkelingen er spelen.”

Op de achtergrond worden foto’s van de studenten in het lab getoond als ze persoonlijk toegesproken worden. Het BMT-alumnibureau wordt aangestipt, de sjaal hangt Hilbers zelf om. De borrel betaalt de faculteit. De uitreiking is één keer per maand, met gemiddeld tien afstudeerders. Baert en Van Rooij zijn het er beiden mee eens dat het nieuwe diploma niet echt aanspreekt en de sjaal evenmin. Van Rooij: “Die vinden veel studenten lelijk, zelf vond ik de pen bij het bachelordiploma zinvoller.”

Over de ceremonie is men in het algemeen echter wel tevreden. Baert: “Alleen mag de borrel ergens anders plaatsvinden, bijvoorbeeld in de Senaatszaal. Het afgescheiden deel van het Auditorium is niet echt gezellig.” Van Rooij: “En een bundel met afstudeerverslagen zoals bij Bouwkunde lijkt me ook een heel goede aanvulling.”

Een diploma-uitreiking bij Elektrotechniek telt gemiddeld acht tot vijftien afstudeerders, vertelt Willem Burger, vijfdejaars Elektrotechniek en voorzitter van de Federatie Studieverenigingen Eindhoven (FSE). Zelf is hij niet erg enthousiast over de aankleding: “Dat het een belangrijke gebeurtenis merk je, maar zie je niet af aan de bijeenkomst zelf, met afstudeerders op de stapelstoeltjes. De hoogleraren zijn in toga, maar dat komt dan niet overeen met de amateuristisch aandoende omgeving; het lijkt wel of ze gauw nog een zaaltje gehuurd hebben. Audiovisuele middelen worden alleen gebruikt als een student iets wil toelichten. Maar ik mis dat zelf niet echt.”

De sjaal is ook niet populair: “Een beeldje zou ik zelf leuker vinden dan die polyester sjaal, al heb ik niet precies een idee wat voor een beeldje het dan moet worden. Het diploma mag van mij mooier worden dan het nieuwe ontwerp, zodat je hem ook aan de muur wil hangen. En het diploma zou in een mooie map mogen zitten.”

Binnen de FSE komt de diploma-uitreiking wel eens ter sprake, maar vooral met grapjes over de sjaal. Burger: “Het is niet echt een probleem, maar toch zou het leuk zijn als er iets verbeterde. Dat je je diploma zelf krijgt, heeft wel toegevoegde waarde; het is leuker dan dat je het toegestuurd krijgt.”

“Nederlanders niet zo gesteld op decorum”
Wat vinden medewerkers?

Pedel Cees Heijmans. Foto: Bart van Overbeeke

De faculteit Bouwkunde telt veel studenten en daarmee veel afstudeerders: gemiddeld zo’n tweehonderdvijftig per jaar. Om het niet te massaal te maken, zijn er soms twee zittingen op één dag, met maximaal dertig studenten per zitting. Hanneke Steetskamp, medewerker van het Bureau Onderwijs: “De sjaal ligt op de stoel, die daarmee meteen gereserveerd is. Decaan Jan Westra opent de bijeenkomst, altijd met een ander praatje waarin hij inhaakt op een actuele gebeurtenis of ontwikkeling uit het vakgebied; met een filmpje of foto’s. Dan is het woord aan de afstudeerdocenten. Die hebben het protocol van de middag voor zich liggen, zodat ze niet steeds achterom hoeven te kijken wie er aan de beurt is. De ene begeleider focust vooral op technische aspecten, de andere benadrukt hoe de student zich heeft ontwikkeld. Meestal is het een combinatie. Elk praatje mag twee minuten duren. Daar houden we ons strak aan, want de zitting mag niet te lang duren. Soms spreekt Westra docenten er achteraf ook op aan als het te lang heeft geduurd.”

Aan het eind zegt één van de studenten iets namens alle studenten, aan wie uitdrukkelijk wordt gevraagd om de sjaal om te doen. De receptie is meestal in het Auditorium of de Senaatszaal, als die vrij is. Steetskamp: “We overwegen om de receptie te verplaatsen naar Vertigo Plaza, in het eigen gebouw. Dan kunnen mensen de sfeer proeven en in de werkplaats kijken.”

Westra opperde in 2003 het idee voor het boekwerk dat afstudeerders in drievoud meekrijgen. Daarin staan samenvattingen van de afstudeerprojecten van hun groep mét illustraties, die ook gebruikt worden voor de sheets die worden getoond als de studenten toegesproken worden. Steetskamp: “We denken erover om van dit boekwerk een jaarlijkse uitgave te maken met de belangrijkste artikelen. Niet alleen voor collega’s, maar ook voor andere universiteiten of om aankomende studenten een overzicht te geven van de diversiteit van het vak.” Om dit allemaal te regelen, heeft de faculteit een student-assistent die de sheets maakt die op de achtergrond te zien zijn, met foto’s van de desbetreffende student, zijn naam en foto’s uit zijn afstudeerwerk. “Over de sjaals hebben we geen klachten, dus er is wat ons betreft geen reden om daar iets aan te veranderen. We overwegen ook niet om meer zittingen te houden; het duurt nooit erg lang, de kosten zijn behoorlijk en het is toch een hele organisatie.”

Het oude (links) en nieuwe diploma.

Bij Wiskunde en Informatica is dr. Rik Kaasschieter al jaren bij de diploma-uitreiking betrokken. Naast zijn baan als wiskundedocent en beleidsmedewerker is hij coördinator en secretaris van diverse examencommissies bij Technische Wiskunde. Kaasschieter: “De diploma-uitreiking is eigenlijk een openbare zitting van de examencommissie en kent een strak protocol, met de hoogleraren in toga en een pedel. Het is een belangrijk moment.”

De zitting is tweetalig, tenzij er alleen buitenlandse of Nederlandse studenten aanwezig zijn. Het begint met een welkomstwoordje van de voorzitter, meestal de vicedecaan. De afstudeerbegeleider spreekt iedere student toe, over hem persoonlijk en zijn afstudeeropdracht. Kaasschieter: “Dat wordt expliciet geïnstrueerd, sommige begeleiders wilden zich nogal eens verliezen in het onderwerp, terwijl er ook ouders en grootouders bij zitten die het willen volgen. De presentatie van de studenten verschilt per persoon; de één heeft er meer talent voor dan de ander. Wiskunde en informatica zijn redelijk abstract, dus hoe boeiend het is, verschilt nogal.”

Per zitting nemen maximaal vijftien studenten deel; jaarlijks zijn dit er ongeveer negentig. “Als er minder kandidaten zijn, is er meer tijd voor het woordje aan de studenten. En als een bestuurslid van GEWIS afstudeert, wordt hij door de voorzitter van de studievereniging toegesproken als de bullen uitgereikt zijn.”
Na de uitreiking van het diploma en het omhangen van de sjaal volgt een praatje over wat het betekent om alumnus te zijn en wordt gewezen op de alumnivereniging en ingenieursvereniging KIVI-NIRIA, met de oproep om lid te worden. De foto wordt op de website van de faculteit gezet; studenten kunnen die downloaden en afdrukken.

Kaasschieter: “De aankondiging en afsluiting van de zitting, de naam van de vicedecaan, een foto van de student, zijn naam en titel van het afstudeerverslag worden op de achtergrond geprojecteerd. Wiskunde is een dermate abstract vak dat illustraties moeilijk zijn; plaatjes van berekeningen of een stroomschema zeggen weinig.” Over de sjaal krijgt de faculteit volgens Kaasschieter geen klachten. “Hoewel ik fleece zelf niet zo sjiek vind. Een cadeau is leuk, een beeldje zou kunnen, maar ik vraag me af wat studenten daarmee doen. Nederlanders zijn niet zo op decorum gesteld als Amerikanen. Het huidige diploma vind ik wel mooi en oogt goed, het nieuwe ontwerp is wel érg karig; te veel een gewoon A4’tje. Het idee van de bundel met de afstudeerverslagen ga ik binnenkort bespreken, dat lijkt me wel iets om mee te nemen.”