“We weten allemaal dat het wereldwijd warmer wordt, dus het aandeel van koelinstallaties aan de koolstofdioxide-uitstoot zal toenemen”, zegt prof.ir.Wim Zeiler, hoogleraar Installaties bij Bouwkunde. “Het is een zelfversterkend effect.

China is een enorme groeimarkt. Ik ben onlangs nog in Shanghai en Hong Kong geweest. Daar zie je flatgebouwen van dertig, veertig verdiepingen met ettelijke honderden van die koelunits aan de buitenkant. Tegelijkertijd moeten we de bestaande markt niet vergeten: wereldwijd werden in 2006 65 miljoen airconditioners verkocht, waarvan twintig miljoen in China en 17,7 miljoen in de VS.

In China is de laatste jaren een geweldige ommekeer gaande ten aanzien van het denken over het milieu. Het afgelopen jaar is er bijvoorbeeld een strikt programma ingevoerd om de meest schadelijke koelmiddelen te verbieden. Die inhaalslag ten opzichte van het westen wordt erg snel gemaakt.

Wat betreft de uitstoot van koolstofdioxide zijn kleine airconditioningssystemen het meest milieubelastend. Ze zijn twee tot drie keer minder efficiënt dan grote centrale koelinstallaties. In China komt daar nog bij dat het overgrote deel van de elektrische energie wordt geproduceerd in kolencentrales, ondanks recente investeringen in duurzame energieopwekking. Een bijkomend probleem van die kleine koelunits is het zogeheten ‘hitte-eilandeffect’: door de warmte die tijdens het koelen vrijkomt, wordt de hele omgeving enkele graden opgewarmd. Flatgebouwen in Hong Kong werden vroeger heel dicht bij elkaar gezet, zodat er weinig wind langs de gebouwen waaide om de warmte af te voeren. Daardoor moet je nog harder koelen. Nu wordt er verder uit elkaar gebouwd, maar als iets eenmaal is gebouwd, blijft het meestal voor twintig tot veertig jaar staan.

Er bestaan ook koelmachines, uitgevoerd als warmtepompen die zowel te gebruiken zijn voor koeling als voor verwarming. De warmte die vrijkomt tijdens het koelen, wordt dan in de grond opgeslagen om deze in de winter te benutten. Dergelijke systemen zijn twee keer zo energiezuinig als traditionele systemen.

Uiteindelijk gaat het erom gebouwen integraal te ontwerpen die geen koelinstallaties meer nodig hebben. Ik heb het dan over ‘zero netto energy design’. Maar hoe energiezuinig we ook willen zijn, de nieuwbouwwoningen maken maar een procent uit van de bestaande bebouwing. Het probleem zit dus in het energiezuinig maken van bestaande gebouwen. We gaan in toenemende mate gebruik maken van koeling, omdat het gewoon warmer wordt. Voor 2050 zie ik het niet gebeuren dat we dat proces van globale opwarming kunnen remmen.”

Tekst: Enith Vlooswijk. Prof.ir. Wim Zeiler. Archieffoto: Bart van Overbeeke