“Als nieuwe technologieën zo belangrijk zijn voor veel economische en bedrijfskundige processen, hoe ontwikkelt een nieuwe technologie zich dan precies? Dat werd nooit echt duidelijk, daar wilde ik mijn proefschrift aan besteden”, zegt Ad van den Oord, die vorige week promoveerde aan de faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences. “Aangezien technologieën tegenwoordig hoofdzakelijk worden ontwikkeld in de context van organisaties, ben ik uitgegaan van een ecologisch perspectief.”

Een ecologisch perspectief richt zich met name op hoe een organisme zich verhoudt tot zijn omgeving. Toegepast op technologie is dit het bestuderen van een technologie in relatie met zijn omgeving, die voornamelijk bestaat uit andere technologieën en organisaties. Vernieuwing en ontwikkeling ontstaan doordat (bestaande) technologische componenten door organisaties op een nieuwe manier worden gecombineerd. Zoals een computer onder meer uit de componenten moederboard, chips, beeldscherm en toetsenbord bestaat. Sommige varianten worden geselecteerd en verder bewerkt, tot er een standaard ontstaat die cumulatieve groei mogelijk maakt.

Omslagpunt
Macro-economisch gezien start het ontwikkelingsproces met vele initiatieven rond de nieuwe techniek. Er wordt net zo lang aan het design van de nieuwe technologie gewerkt tot er een standaard ontstaat en de technologische componenten in vaste verhouding tot elkaar staan. Daarna volgt een brede verspreiding in de maatschappij. Er is dan nauwelijks sprake meer van echte vernieuwing, meer van fine-tuning.

Van den Oord: “Als je naar grafieken kijkt over de groei van een technologie, zie je altijd dezelfde S-curve. Een trage ontwikkeling in het begin; vervolgens, na een omslagpunt, is er een snelle(re), cumulatieve groei tot aan een bovengrens, waarna de ontwikkeling weer traag gaat.”

Het belangrijkste moment voor een nieuwe technologie is de ontwikkeling van een standaard, het omslagpunt in de S-curve. Die maakt cumulatieve veranderingen mogelijk. Met die standaard kunnen partijen zich specialiseren in een of meerdere componenten en in de relaties tussen deze componenten. Door de standaard kunnen individuele contributies weer worden geïntegreerd in verschillende producten en processen die uit deze technologie voortvloeien. Interessant is overigens dat, hoewel de betrokken partijen eerst de standaard in onderling overleg zelf vaststellen, die standaard vervolgens de groei en evolutie van diezelfde partijen stuurt.

Van Oord: “Bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën is het enerzijds belangrijk te kijken naar de verschillende contexten waarbinnen de ontwikkelingen plaatsvinden, anderzijds is het toepassen van een multi-level perspectief eveneens van belang. Zoals het ontwikkelen van een goede theorie betreffende de mens, waarbij micro (psychologische) kenmerken èn macro (sociale) kenmerken een grote rol spelen. Dit geldt ook voor de evolutie van technologieën: het gezamenlijk hanteren van een microperspectief (een technologie als individuele entiteit) als een macroperspectief (een populatie van technologieën) is van essentieel belang.”

Hij vervolgt: “Door technologie tegelijk te beschouwen als een systeem en als een verzameling technologische componenten, kun je analyseren hoe technologie zich ontwikkelt vanuit een verzameling losse deelcomponenten tot een efficiënt en geïntegreerd systeem. De meeste theorieën beschouwen technologie als opzichzelfstaand, dus alleen op het niveau van een systeem. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om te voorspellen wanneer het omslagpunt zal plaatsvinden.”

Realtime
Het model dat Van den Oord ontwikkelde, gaat er vooral van uit dat je de ontwikkeling van technologie niet op één, maar op meerdere niveaus moet onderzoeken. Een technologische ontwikkeling vindt namelijk altijd binnen een bepaalde omgeving plaats, die op zijn beurt zelf ook verandert door die technologie. Je moet de ontwikkelingen dus bestuderen in hun onderlinge samenhang, die steeds verandert. Voor een goed begrip van technologische verandering moet je tegelijk naar verschillende contexten op verschillende niveaus kijken.

In zijn proefschrift legt Van den Oord de basis voor een dergelijk model. Waar traditionele onderzoeken de verschillende stadia van technologische groei alleen achteraf op basis van S-curve proberen te schatten, kan Van den Oords model die realtime voorspellen.

Van den Oord: “Technologie is een systeem van componenten; uit de ontwikkeling van de componenten kun je de ontwikkeling van het hele systeem afleiden. Immers, als de groei van alle deelcomponenten stabiel is, is de groei van het systeem uiteraard ook stabiel. Door de ontwikkelingen op het component-niveau goed in de gaten te houden, kun je voorspellen wanneer het omslagpunt zal plaatsvinden waardoor de nieuwe technologie in een stroomversnelling geraakt”. (GV)/.