“Het is als een krasje in de voorruit van je auto: voor je het weet plant het zich voort”, zei Dijkgraaf. “Daar maak ik me zorgen om.” Hij reageerde op het ontslag van de Tilburgse hoogleraar sociale psychologie, die onderzoeksresultaten had verzonnen.

Dijkgraaf begrijpt wel dat mensen in de verleiding komen hun onderzoek te manipuleren. Wetenschappers zijn ook maar mensen. “Als je een prachtige theorie hebt, wil je heel graag dat die waar is. Gelukkig heb je dan je collega’s. Iemand anders gaat je experiment overdoen.”

In het geval van Stapel heeft het systeem dan ook gewerkt, meent Dijkgraaf, want de affaire is naar buiten gekomen. “Naaste collega’s hebben zich gemeld bij de rector. En daarom hebben we die vertrouwenscommissies ook. Maar het heeft wel lang geduurd. De rector heeft ook gezegd dat het best een lange geschiedenis kan zijn geweest.”

Of andere wetenschappers eveneens hebben gefraudeerd? Daar kon Dijkgraaf geen antwoord op geven. Zo’n affaire kan gemakkelijk wetenschappers besmetten met wie de fraudeur heeft samengewerkt, overwoog hij. “Maar het is toch vaak één individu. Ik hoop dat de schade tot deze ene persoon beperkt kan blijven. Dit soort incidenten blijft zeldzaam.” (HOP)