“Waarschijnlijk mag ongeveer een kwart van de auto’s in Peking tijdens de Spelen niet rijden. Anderhalf jaar geleden heeft daar al een vergelijkbaar experiment plaatsgevonden. Het gedaalde gehalte aan stikstofdioxide zag je direct sterk terug in de satellietmetingen.” Voor prof.dr.Hennie Kelder, hoogleraar Fysica van de atmosfeer bij de faculteit Technische Natuurkunde en als adviseur verbonden aan het KNMI, was het een zeer interessant experiment. Hij leidt sinds 2004 een project dat de luchtkwaliteit boven China in kaart moet brengen.

“Binnen dit project dragen Europese specialisten in samenwerking met ESA (European Space Agency) ook kennis over aan de Chinezen omtrent satellietmetingen van de luchtkwaliteit. Die metingen gebeuren aan de hand van het zonlicht dat door de atmosfeer en de aarde wordt teruggekaatst. Instrumenten aan boord van een satelliet vangen het teruggekaatste zonlicht op. Moleculen die de lucht vervuilen, absorberen een deel van dat licht. Ozonmoleculen, stikstofdioxide en stofdeeltjes absorberen heel specifieke lichtbanden; zo valt precies de concentratie van die afzonderlijke moleculen in de lucht te berekenen.

Nederland heeft in de laatste vijftien jaar een leidende positie verworven bij het meten van luchtkwaliteit vanuit satellieten. De Nederlandse industrie bouwt de beste instrumenten en er zijn onderzoeksgroepen in Nederland die grote expertise in de analyse van de gegevens hebben verworven.

Het model dat de luchtvervuiling voorspelt, is eigenlijk een weermodel dat is opgetuigd met gegevens over de luchtkwaliteit. Inzicht in de uitstoot van vervuilende gassen is hiervoor essentieel. Dat is momenteel een probleem, want de toegang tot gegevens als de uitstoot van fabrieken, het verkeer, bosbranden enzovoorts is in China niet optimaal. Onze Chinese partners gaan zich de komende tijd inspannen om die inzichten toch te krijgen. De bedoeling is dat dit voor augustus lukt, maar dan moet er nog wel veel gebeuren.

Het stikstofdioxidegehalte is op een aantal plekken in China de afgelopen tien jaar toegenomen met jaarlijks tien procent. In Europa is het gehalte de laatste jaren nauwelijks gegroeid en soms gedaald, vooral dankzij de plaatsing van katalysators in auto’s. Dat begint in China nu pas op gang te komen, terwijl het aantal auto’s er met meer dan tien procent per jaar toeneemt. Boven Peking hangt in de zomer herhaaldelijk volgens Europese normen ernstige smog. Door alle maatregelen verwacht ik dat er tijdens de Olympische Spelen wel een redelijk goede kwaliteit van de lucht zal zijn.

Luchtvervuiling is net zo beweeglijk als het weer. Dat Europa in dit project veel geld steekt, is daarom welbegrepen eigenbelang. Stikstofdioxide wordt omgezet in ozon en ik schat dat een vijfde van de achtergrond ozon boven Europa afkomstig is uit China. Omgekeerd komt de Europese vervuiling ook daar terecht. Luchtvervuiling is dus een mondiaal probleem en dat is deels ook de filosofie achter de inspanningen van de betrokken experts en ESA. Ook de Europese Unie steunt dit onderzoek vanuit deze filosofie. We moeten wereldwijd afspraken maken om de lucht schoner te krijgen. We zitten allemaal in hetzelfde schip: we overleven samen of gaan samen ten onder.”

Foto: Bart van Overbeeke