De Nobelprijs voor natuurkunde gaat dit jaar naar twee Japanners en een Amerikaan voor ontdekkingen op het gebied van gebroken symmetrie in de deeltjesfysica. Symmetrie kun je zien als een manier om iets te zeggen over de natuurkunde als je eigenlijk geen idee hebt hoe het werkt. Een voorbeeldje: Je loopt een huis binnen door de voordeur. Het is handig als het huis symmetrisch is, want nu weet je, zonder het gezien te hebben, dat de achterdeur er precies hetzelfde uitziet. Als je echter het huis goed kent (omdat je er woont) dan ken je zowel de voordeur als de achterdeur goed, en doet het er eigenlijk niet meer toe dat ze hetzelfde zijn. Maar de wereld van de fundamentele deeltjes is allesbehalve bekend terrein, dus zijn symmetrieën handig. Des te vervelender is het dan ook dat de symmetrieën niet altijd blijken te kloppen. Wetenschappers hebben als het ware gevonden dat de achterdeur geen deurbel heeft. Dit had kunnen betekenen dat de hele theorie de prullenbak in kon, maar gelukkig waren daar Nambu, Kobayashi en Maskawa. Zij hebben de gebroken symmetrie weten in te passen, en niet zonder succes. Op basis van symmetrieën en gebroken symmetrieën is een heel systeem van deeltjes samengesteld, het zogenaamde standaardmodel. Het is zelfs mogelijk nieuwe deeltjes te voorspellen, zoals het Higgsdeeltje. De Nobelprijs hiervoor lijkt me terecht, maar het lijkt er vooral op dat de heren in Stockholm een voorschot nemen op toekomstige ontdekkingen. In CERN hoopt men binnen een jaar het Higgsdeeltje te vinden, en de voorspellers hiervan kunnen dan vrijwel zeker rekenen op een Nobelprijs. Het lijkt alsof het Nobelprijscomité nu alvast de mensen beloont die het voorwerk hebben gedaan. Dat maakt de ontdekking van het Higgsdeeltje des te spectaculairder, maar des te pijnlijker als er niks gevonden wordt.

Bram van Gessel is student Technische Natuurkunde