4 juni 2009 - Er zijn twee soorten wiskundige relaties: relaties tussen wiskundige grootheden, zoals A>B of y = log x, en relaties tussen wiskundigen, die allerlei vormen kunnen aannemen: natuurlijke, zoals liefde of vijandschap; hiërarchische: baas en ondergeschikte; orderelaties: bollebozen en hollebozen, etc. Er zijn ook numerieke relaties tussen wiskundigen, zoals de ‘collaboration distance’, de lengte van de kortste reeks coauteurs die twee wiskundigen verbindt, met als bekendste voorbeeld het Erdösgetal.

Maar de relatie waar ik het over wil hebben, is de vader-en-zoonrelatie (in dit verband zijn ook vrouwelijke wiskundigen vaders of zonen). In deze relatie is de gepromoveerde de zoon van zijn promotor en de promotor is logischerwijs de vader van deze zoon; Doktorvater in het Duits.

Wiskundige vrijwilligers van de universiteit van North Dakota onderhouden een website met de naam ‘Mathematical Genealogy Project’. De eenvoudigste manier om daarmee te werken, is om de naam in te voeren van iemand die gepromoveerd is. Als je een beetje geluk hebt, vind je dan zijn (wiskundige) vader, zijn grootvader, etc. etc. Zoals iedere zoon een biologische grootvader heeft, zo heeft (bijna) iedere wiskundige zoon een wiskundige grootvader (‘bijna iedere’, want sommige promotoren zijn niet gepromoveerd en hebben dus geen vader); in de biologie komt dat weinig voor. Maar zoals niet alle biologische zonen hun biologische vader kunnen traceren, zo gaat het ook in de wiskundige genealogie; de vader lukt natuurlijk wel, maar na verloop van tijd loopt het spaak. Zelf kom ik niet verder dan vijf wiskundige voorvaderen; mijn verste voorvader, Jan Cornelis Kluyver, kreeg in 1896 een eredoctoraat in Groningen - uit handen van wie?

Sommige genealogieën gaan heel ver terug, soms meer dan zeshonderd jaar. Ik geef een voorbeeld. Een Eindhovense wiskundige, laten we hem Jan noemen, die gepromoveerd is in 1970, heeft een enorme lijst van wiskundige (en niet-wiskundige) voorvaders; niet minder dan 28, te beginnen met Demetrios Kydones (circa 1350), van wie hij één van de ongeveer 73.000 nakomelingen is. Er zijn tal van, ook voor niet-wiskundigen, beroemde namen in zijn voorgeslacht. Ik noem er elf: Desiderius Erasmus, Rudolf Snellius, Willibrord Snellius, Frans van Schooten jr., Christiaan Huygens, Gottfried Leibniz, Jacob Bernoulli, Johann Bernoulli, Leonard Euler en tenslotte twee bekende Nederlandse fysici: Heike Kamerlingh Onnes en Wander de Haas. Een indrukwekkende reeks!

Ook binnen W&I zijn er tal van wiskundige, en soms ook biologische, relaties. Zo ben ik een vader van Kees en van Hennie, is Hans een vader van Mark en een zoon van Bert, die tevens grootvader is van zijn biologische zoon en een broer van genoemde Jan.

De wiskundige genealogie kent geen taboes. We zijn één grote familie!