Er wordt veel geleden in Aronofsky’s films en ‘Black Swan’ is daarop geen uitzondering. Obsessies lijken hét thema van Aronofsky te zijn. Hij laat zijn hoofdpersonen op zoek gaan naar de donkere kant van hun bestaan. In ‘Black Swan’ speelt Portman de immer sympathieke en lieve ballerina Nina. Ze is perfect voor de hoofdrol: de witte zwaan. Maar Thomas Leroy, de nieuwe choreograaf van het ballet, wil geen gelikte versie van het Zwanenmeer brengen, maar een grootse, rauwe uitvoering. Daarvoor moet dezelfde ballerina de witte én de zwarte zwaan dansen. Die moet twee kanten van zichzelf laten zien, de mooie en de slechte. Maar beheerst Nina ook de zwarte zwaan, haar diabolische tegenpool? Het is de vraag hoever Nina daarvoor durft te gaan. De film volgt haar in dat gevecht, niet alleen dwarsgezeten door de regisseur en haar collega-ballerina’s, maar ook haar moeder. Met haar verstikkende aandacht, zo suggereert Aronofsky, probeert ze Nina’s carrière te saboteren. Misschien omdat ze haar eigen danscarrière zag mislukken, wellicht als een vorm van zelfbescherming om te voorkomen dat Nina er aan onderdoor gaat. Want gaande weg de film ga je je steeds vaker afvragen of Nina gek aan het worden is of dat ze écht bedreigd wordt.

Dat gegeven kan makkelijk uitmonden in een melodrama, maar Aronofsky maakt er een speciale en indringende film van, vooral omdat hij alle technische filmtechnieken goed uitbuit en Portman tot grootse acteerprestaties brengt. Hij maakt Nina’s obsessie voelbaar en zichtbaar. Ze ziet overal dubbelgangers, maar ziet ze die echt of zijn het waanbeelden? Er zijn brekende spiegels en als ‘s avonds laat het licht in de repetitieruimte uitvalt, blijft Nina als enige angstig achter. De beklemmende atmosfeer groeit ook door het uitgekiende sounddesign, met angstig kraaiengefladder en waarin elke ademhaling en beweging van de spitzen op het linoleum hoorbaar is. Dat versterkt Aronofsky nog eens door de aandacht voor het fysieke: nagels die loszitten en afbreken, tenen die aan elkaar groeien, huiduitslag, het steeds magerder worden: de afbraak van Nina lijkt wel erg dichtbij te komen. (GV)

Zwarte Doos, donderdag 26 mei, dinsdag 31 mei en woensdag 1 juni, 20.00 uur.