|
Voordat we beginnen over nut en noodzaak van energiebesparing, eerst wat korte feiten. Metingen begin dit jaar wezen uit dat in het gebouw Potentiaal de helft van de desktops altijd aanstaat. En dat in hetzelfde gebouw op maandagochtend tussen tien en twaalf uur vijftig procent van de verlichting brandt achter gesloten deuren waar niemand aanwezig is. De faculteit Electrical Engineering is hierin niet uniek. De energieverspilling in Potentiaal is illustratief voor de gehele universiteit in Eindhoven.
Iedereen kan op de achterkant van een bierviltje de kosten uitrekenen. Neem bijvoorbeeld de desktops. Gemiddeld gebruikt een dual-core pc met een 19 inch lcd-scherm 100 Watt. Dat verbruik is met Power Options van Windows eenvoudig terug te brengen. Het programma zorgt dat een pc automatisch in de stand-by modus komt (8 Watt) wanneer er bepaalde tijd niet aan wordt gewerkt. Als een computer dagelijks zes uur effectief wordt gebruikt, kan hij dus twee uur in stand-by staan. De besparing is dan 2 x 0,092 kWh = 0,184 kWh per dag. Uitgaande van 225 werkdagen is de besparing 225 x 0,184 = 41,4 kWh per computer. Vermenigvuldigd met de drieduizend vaste werkplekken op de TU/e, komt dat neer op 124.200 kWh; het jaarlijks stroomverbruik van ongeveer twaalf tot dertien huishoudens. Weggegooid geld. Daarom stelt de Dienst ICT voortaan bij het uitgeven van een computer standaard Power Options in. De maatregel kost niets extra, maar levert wel een aardige besparing op.
Het is slechts een van de oplossingen om het energieverbruik terug te dringen op de campus. “Wanneer het ons lukt om met gedragsverandering drie procent energie te besparen op de TU/e, dringen we de kosten flink terug. Drie procent op een jaarverbruik van 51.000.000 kWh is 1.530.000 kWh. Dat komt overeen met het verbruik van driehonderd gezinnen op jaarbasis”, zegt Thijs Meulen. De beleidsmedewerker gebouwenautomatisering en energiemanagement van de Dienst Huisvesting geeft geregeld presentaties aan de TU/e over energiebesparing. “Aan het begin vraag ik altijd wie zijn licht op de werkkamer heeft uitgedaan voordat hij naar de presentatie kwam. Ik zie dan een paar handen omhooggaan. Mensen die een tweede presentatie van mij bezoeken, steken vrijwel allemaal hun hand op. Dat resultaat is verbluffend.”
Hoewel het energieverbruik van de TU/e dat van een middelgrote Nederlandse gemeente overstijgt, gaat een verdere vergelijking mank. De campus is nu eenmaal geen doorsnee huishouden. Als een gezin op vakantie gaat, zal er hooguit nog een koelkast of diepvries zachtjes blijven brommen. Aan de TU/e is dat allerminst het geval. Meulen: “De kerstdagen zijn heel goede ijkpunten. Er is niemand aan de TU/e en er draait alleen wat moet draaien. Je ziet dan dat de nullast uitkomt op vijftig procent van het normale verbruik. Dat is erg hoog. Dat komt voornamelijk door de labgebouwen die continu lopen. Het scheikundegebouw, Spectrum, TNO en Cyclotron hebben gigantisch veel energie nodig om de processen die daar lopen op een veilige manier uit te voeren.”
De Dienst Huisvesting (DH) begon in 1996 aan een meerjarenplan om het energieverbruik aan de universiteit te verminderen. Het streven was om het binnen tien jaar met veertien procent te verlagen. Meulen: “Omdat we destijds een heleboel dingen niet goed voor elkaar hadden, lukte dat aanvankelijk vrij gemakkelijk. Het Ketelhuis is afgebouwd, er zijn decentrale ketels geplaatst en we hebben een centraal warmte- en koudeopslagsysteem gebouwd. Met die technische maatregelen scoorden we goed zonder dat iemand daar iets van merkte.”
Het gasverbruik nam in die periode inderdaad met 26 procent af. Het positieve effect werd echter teniet gedaan omdat het elektriciteitsverbruik met 11 procent toenam. Deels te verklaren door ruimere openingstijden van de universiteit en de realisatie van de labgebouwen Spectrum, Cyclotron en Helix, ware energieslokkers. De totale energiebesparing tussen 1996 en 2006 bleef hierdoor steken op zes procent.
Intussen is met enige tussenstappen een nieuwe meerjarenafspraak (MJA) gemaakt. Daarin zijn de doelstellingen van 2009 tot 2020 vastgelegd. Ze zijn gestoeld op drie pijlers: Energie Efficiency Plannen (EEP), Energiezorg en Monitoring. Meulen: “De EEP moet je iedere vier jaar schrijven om de faciliteiten te krijgen van Economische Zaken en de VSNU. Je geeft aan waar je energie gaat besparen en welke maatregelen je neemt. De Milieudienst Regio Eindhoven toetst of wij voldoen aan wat wij opschrijven. Elk jaar vul je een elektronisch milieujaarverslag in met alle energiegegevens. Voldoe je aan de verplichtingen, dan krijg je vrijstelling van energiebelasting voor zakelijk verbruik boven 10 miljoen kWh. In ons geval is dat veertigduizend euro.”
De doelstelling van de MJA is om tussen 2005-2020 een energie-efficiëntieverbetering te bereiken van dertig procent. Daarvan moet twintig procent binnen de instelling en tien procent buiten de instelling worden gehaald. “In dat laatste geval gaat het onder meer om mobiliteit. Kunnen we onze werknemers uit de auto krijgen en ze met openbaar vervoer of de fiets naar het werk lokken? Op welke manier regelen we dienstreizen? Maar het gaat bijvoorbeeld ook om duurzaam inkopen. Van catering tot gasflessen. Met dit soort verbredingthema’s beginnen we in 2011”, aldus Meulen.
De energiebesparing van twintig procent binnen de instelling is opgedeeld in twee blokken. De grootste slag, vijftien procent, verwacht de Dienst Huisvesting (DH) te halen met Campus 2020. Met renovatie en nieuwbouw van TU/e-gebouwen wordt maximale inzet van WKO en slimmer gebouwenbeheer mogelijk. Daar bovenop komt het inkrimpen van de werk- en onderwijsvloer van 330.000 naar 270.000 vierkante meter. Meulen: “Door de combinatie van 15 procent efficiëntie per vierkante meter en het verkleinen van de oppervlakte, kan een totale efficiëntie bereikt worden van 31 procent. Als je dat omslaat naar de totale TU/e-energiebegroting, kom je uit op een besparing van 2,3 miljoen euro per jaar.”
Het resterende vijf procent dat binnen de instelling moet worden gehaald, komt uit de bestaande gebouwen. Dat moet gebeuren met technische maatregelen en door gedragsbeïnvloeding en bewustwording van gebruikers. Bij de technische investeringen telt vooral de terugverdientermijn. Sommige gebouwen zijn namelijk over enkele jaren afgeschreven. Meulen: “Het vervangen van de oude tl-buizen door nieuwe exemplaren die minder energie verbruiken, is een goed voorbeeld. Doordat we groot inkopen, is de prijs nagenoeg gelijk, maar de nieuwe verlichting gaat twee keer zo lang mee. De nieuwe buizen passen bovendien in de bestaande armaturen. Je bespaart vrijwel direct tien procent.”
Een ander technisch snufje is de zogeheten Energy Manager (EM), een softwarepakket waarmee in één oogopslag het energieverbruik per gebouw zichtbaar wordt. De EM kan ook een gebouw slimmer warm stoken of afkoelen. Meulen: “Als je een gebouw opwarmt, doe je dat op een gemiddelde buitentemperatuur van de laatste dagen. Daar wordt de stooklijn op berekend voor de volgende dag. Zijn er sterke temperatuurwisselingen, dan kan die verwarming flink doorslaan en wordt een gebouw veel te warm gestookt.” De EM moduleert de stooklijn op basis van actuele KNMI-cijfers. Het Atriumziekenhuis in Heerlen, dat al langer gebruikmaakt van de EM, bespaart hierdoor jaarlijks zeven procent op de stookkosten.”
Een interessant aspect van energiezorg is de gedragsbeïnvloeding en bewustwording van de studenten en medewerkers. Het is in feite de eerste stap om energieverspilling door gebruikers te voorkomen. Want hoeveel spaarlampen er ook worden gemonteerd, als niemand ze op tijd uitschakelt, heeft het weinig zin. Uit onderzoeken blijkt dat met een gedragscampagne het energieverbruik 3 tot 5 procent afneemt. De Dienst Huisvesting start daarom in samenwerking met het Communicatie Expertise Centrum (CEC) in september de campagne ‘ The Energy Man’ (zie kader op linkerpagina). Meulen is optimistisch. “We hebben de mindset aan de TU/e mee. Iedereen wil zuiniger omgaan met energie. Helaas vallen mensen snel terug op hun oude gewoonten. Om structureel draagvlak te creëren, gaan we binnen iedere faculteit en dienst een ‘Energie Verbeterteam’ opzetten. De directeuren en hoofden richten de teams in. Ze kijken in hun eigen keuken welke mensen geschikt zijn. We willen zo het deel waar we geen invloed op hebben verleggen naar de teams zodat de oplossingen van binnenuit worden aangereikt.”
“Twee maanden geleden zijn als pilot twee verbeterteams opgericht voor de faculteiten Electrical Engineering (zes mensen) en Technische Scheikunde (vijf mensen). Voor het einde van dit jaar volgen de andere faculteiten en diensten. Meulen: “Bij de samenstelling van het team voor Scheikunde hebben we vooral op de labs ingezoomd. Hoe zit het met jullie openingstijden? Welk labs worden wanneer gebruikt? Dan kom je samen wel tot spectaculaire ontdekkingen. In zes van de acht labs bleken lampen te branden terwijl er niemand verbleef. Onze eerste gedachte was om dat op te lossen met bewegingsmelders. Maar na een gesprek met de veiligheidscoördinator van Scheikunde bleek dat dit wettelijk niet is toegestaan. Als iemand bij een zuurkast werkt en niet wordt opgemerkt door de bewegingsmelder, springen de lampen uit en kan dat een schrikactie tot gevolg hebben waarbij chemicaliën worden gemorst. Daarom is het belangrijk om mensen bij het team te betrekken die de bedrijfsvoering binnen de faculteit kennen. En er moet altijd een medewerker van ict in dat team zitten, want er blijven te vaak computers doordraaien.”
Meulen: “We weten bijvoorbeeld dat de zuurkasten in de labs handmatig gesloten moeten worden. Dat gebeurt uit oogpunt van veiligheid, maar tegelijkertijd wordt er dan ook veel minder lucht afgezogen. Als iedereen zich aan deze regel houdt, zouden we op jaarbasis 250.000 euro besparen. Natuurlijk, je kunt het sluiten van de ramen automatiseren. Dat kost één miljoen euro. Een bedrag dat je na vier jaar hebt terugverdiend. Maar we willen juist het gedrag van de gebruikers van de zuurkasten veranderen. Waarom doen ze die kasten niet dicht? Als hulpmiddel gaan we roadshows houden met filmpjes diestudenten wijzen op de effecten van hun gedrag. In de trant van ‘Hé, dit kun je besparen als je meewerkt’./.
Thijs Meulen
|
Cursor als PDF
)