spacer.png, 0 kB
Volg Cursor via Twitter Volg Cursor via Facebook Cursor RSS feed
spacer.png, 0 kB

spacer.png, 0 kB



Cursor in PDF formaatCursor als PDF
Special Cursor 50 jaarSpecial Cursor 50 jaar
PrintE-mail Tweet dit artikel Deel dit artikel op Facebook
TU/e-promovendus maakt ‘bril’ voor telescopen
24 juni 2010 - Dr.ir. Roger Hamelinck, afgelopen dinsdag gepromoveerd bij de faculteit Werktuigbouwkunde, heeft een spiegelsysteem ontwikkeld dat de blik van telescopen snel en nauwkeurig corrigeert voor verstoringen in de atmosfeer. De vinding kan belangrijk zijn voor nieuwe, grotere telescopen. Maar ook oude telescopen kunnen worden voorzien van zo’n nieuwe bril. Reden voor TNO om met het systeem de markt op te gaan.
Het prototype van het spiegelsysteem van Hamelinck. Foto’s: Roger Hamelinck

Het scherp waarnemen van de sterrenhemel wordt door de atmosfeer verhinderd, doordat ‘bellen’ van koude en warme lucht, elk met hun eigen lichtbrekingsindex, het beeld vertekenen. Het licht dat ‘ground based’-telescopen bereikt, is hierdoor verstoord. Hamelinck heeft hiervoor een oplossing bedacht.

De crux van het systeem is een vervormbare spiegel in de tele-scoop. Onder deze zeer dunne spiegel zitten actuatoren, die waar nodig snel bulten en kuiltjes in de spiegel kunnen maken. De bulten en kuiltjes corrigeren de alsmaar veranderende verstoring die in de atmosfeer ontstaat. Dat is vooral van belang voor de nieuwe generatie grote telescopen. Hamelinck: “Grotere telescopen hebben in principe ook een hogere resolutie. Maar de atmosfeer verhindert dat. Daarom heb je deze correcties absoluut nodig.”

Het principe van de ‘adaptieve deformeerbare spiegel’ is al zo’n vijftig jaar bekend, maar werd met name beperkt door de techniek. Zo creëerden de actuatoren van eerdere systemen warmte, waardoor het zelf een bron van verstoring werd. “Dit nieuwe systeem daarentegen heeft een zeer dunne spiegel, waardoor weinig kracht nodig is om de spiegel te vervormen”, aldus Hamelinck. Daarbij genereren de efficiënte elektromagnetische actuatoren weinig warmte. Actieve koeling is hierdoor overbodig.

Hamelincks werkende prototype heeft een diameter van vijf centimeter. Doordat het ontwerp schaalbaar en modulair uitbreidbaar is, is het systeem geschikt voor zeer grote telescopen. Bijvoorbeeld de toekomstige 42 meter grote E-ELT (European Extra Large Telescope). In de E-ELT zit onder meer een adaptieve spiegel van 2,4 meter.

Nieuwe bril
Onderzoeksinstituut TNO is dermate enthousiast over Hamelincks werk dat het instituut ermee de markt opgaat. Niet alleen voor nieuwe telescopen, maar ook voor bestaande. “Het kan in iedere telescoop in de wereld worden ingebouwd”, vertelt Ben Braam, business developer Space & Science van TNO. “Als je het systeem aanzet, wordt het beeld ineens scherp. Alsof er eindelijk een goede bril opkomt.” Een betaalbare bril, volgens Braam. “Ik denk aan vijftig- tot honderdduizend euro. Dat is voor die wereld relatief goedkoop.” (IJ/TJ)/.