De eerste keer in toga en dat tijdens een demonstratie. Voor prof.dr. Perry den Brok, in september aangesteld als hoogleraar aan de TU/e, had 21 januari een bijzonder tintje. Met 57 collega's vertrok de kersverse hoogleraar in de vroege ochtend per bus naar Den Haag, om daar honderden andere hoogleraren te treffen.

Het is gezellig in de bus en ook in Den Haag, maar allemaal zijn ze van de serieuze reden van hun samenzijn doordrongen. Allemaal hopen ze dat dit de laatste keer is dat ze 'moeten' demonstreren. Prof.dr.ir. Henk van Tilborg (Wiskunde & Informatica): "Het lijkt vrolijk, maar eigenlijk is het dieptriest." De meesten staan er niet zozeer voor zichzelf, maar vooral voor de toekomstige generatie onderzoekers en voor de studenten. Prof.dr. Douwe Beijaard (Eindhoven School of Education): "Het is twee voor twaalf."

De lange rij vormt zich als vanzelf en de hoogleraren zetten zich rustig in beweging. Voorbijgangers en professionele fotografen leggen de unieke gebeurtenis met de camera vast. Het gezelschap wordt met groot applaus verwelkomd bij binnenkomst in de Dr Anton Philipszaal, waar de hooggeleerden samenkomen voor een Bijzondere Academische Zitting. Zestien rectoren zitten op het podium, in vol ornaat. "Nog nooit waren we het als rectoren zo met elkaar eens", stelt dagvoorzitter en rector magnificus van Wageningen University Martin Kropff in zijn openingswoord.

Alle sprekers, van vertegenwoordigers van betrokken organisaties tot aan burgemeesters, houden een vurig betoog. Prof.dr. Cees Veerman (bewust niet in toga, omdat hij ook de hogescholen vertegenwoordigt), voorzitter van de commissie die een plan opstelde voor een betere toekomst van het hoger onderwijs: "Niet verontwaardiging brengt ons hier bijeen of angst voor verandering of weerzin tegen het leveren van meer inspanning. Het is bezorgdheid en ambitie. Als we voor de toekomst van de komende generaties willen zorgdragen, moeten we investeren in onderwijs en onderzoek en niet bezuinigen. Snoeien doet groeien, maar je moet het dorre hout wegsnijden en niet het groene."

Het hardst wordt er geklapt voor studente Fay van Zeijl, die de plannen vergelijkt met de spelletjes die ze als kind met haar zussen speelde. "Als we op verlies stonden bij Monopoly, veranderden we de spelregels. Boos gooiden we dan het bord van tafel. Van mijn moeder moesten we daarom altijd vooraf de spelregels afspreken. Want 'zo werkt de grotemensenwereld'. Hadde zevenjarige versie van mij dit beleid verzonnen, dan was dit het moment waarop het Monopolybord werd omgegooid." Haar oproep om naar het Malieveld te gaan en het Monopolybord om te gooien, krijgt alle handen op elkaar.

Op het moment dat de Academisch Zitting eindigt, zijn op het goed gevulde Malieveld de studentenprotesten begonnen. Duizenden demonstranten staan al met hun schoenen in het drassige veld en honderden studenten zullen zich daar nog bij voegen. Op de weg van het station naar het veld is er doorlopend aanloop. Politie te paard kijkt het rustig aan. De dreunende muziek van dj Jordy is tot ver buiten het demonstratieveld te horen. Op grote schermen worden de sprekers getoond, maar zelfs die schermen zijn voor veel demonstranten niet goed te zien - de tientallen spandoeken versperren het gezicht. Ze moeten het doen met het geluid van de sprekers.

TU/e-studenten vallen op met hun relatief grote en witte spandoeken. Ook de vlag in de magenta huisstijlkleur met daarop de slogan 'Where Innovation starts' trekt de aandacht. Het bijgevoegde bordje met daarop 'Where Innovation ends?' spreekt boekdelen. Margot Jaspars, studente Bouwkunde, geniet zichtbaar van het hele gebeuren. "Dit is gaaf, echt overweldigend!" Ze valt er niet over dat langstuderen wordt aangepakt, maar ze heeft vooral moeite met het feit dat de maatregel zo snel zou ingaan. "Ze moeten meer rekening houden met persoonlijke omstandigheden. Bijvoorbeeld als mensen een jaar bestuur hebben gedaan."

Al met al verloopt de betoging rustig. Boegeroep en applaus wisselen elkaar af. Vooral D66-voorman Alexander Pechtold oogst succes met zijn woorden 'Ich bin ein langstudierer'. Als staatssecretaris Halbe Zijlstra komt, maken studenten massaal een 'bla-bla-bla-gebaar'. Ze trakteren de staatssecretaris op een fluitconcert en rook kringelt op van het Malieveld. Na twee minuten is hij weer weg.

Christopher Gits van de werkgroep Kabinetsplannen is tevreden over het aantal TU/e-studenten dat heeft meegedaan. "Meer dan tweehonderd studenten gingen met de bus mee en daarbij kwamen de treinreizigers nog. Zoveel demonstranten, dat móet gewoon indruk maken op politici."

Terwijl de eerste studenten huiswaarts keren, gaan anderen nog de stad in. Aanvankelijk scandeert een groepje van zo'n vijftig betogers 'Weg met Rutte' bij de ingang van het Binnenhof. Ze krijgen al snel steun van tientallen studenten die alsnog naar de binnenstad trekken. Een geblondeerde vrouw bekijkt het allemaal rustig van het bankje met uitzicht op de steeds bozer wordende menigte. "Dit heeft geen zin. De regering doet toch geen kloot", verzucht ze. Als de straten vol zijn, grijpt de ME in. De demonstranten worden linea recta naar het station 'gedreven'. Een minder vreedzaam einde van een dag die uiterst kalm begon.

Demonstranten over de kabinetsplannen

Sandra van Tienhoven (studente Biomedische Technologie): "Het is slecht dat ze achteraf de spelregels veranderen. Dit is voor zoveel studenten nadelig. Ik heb mijn bachelor nominaal gedaan, maar doordat ik een jaar bestuur heb gedaan doe ik te lang over mijn master."

Thomas Reijnaerts (student Technische Natuurkunde): "Ik zie meer in een sociaal leenstelstel. Dat is eerlijker. Dan hebben alle studenten hetzelfde startpunt en laten ze hun keus niet van de financiën afhangen. We hebben de problemen nu in ieder geval onder de aandacht kunnen brengen."

Lonneke Vermeulen (studente Technische Bedrijfskunde en voorzitster van Quadrivium): "Ik vrees dat we met Quadrivium niet meer normaal muziek kunnen maken en dat we moeite zullen hebben om bestuursleden te vinden. Het is sowieso problematisch voor het hele studentenleven."

Peter van de Lageweg (student Bouwkunde): "Doordat ik een bestuursjaar heb gedaan, zou ik nu moeten gaan betalen. Als ik opnieuw zou moeten beslissen of ik in het bestuur zou gaan, dan zou ik daar wel twee keer over nadenken."

Prof.dr. Ton de Kok (hoogleraar Industrial Engineering & Innovation Sciences): "De maat is vol. Er worden al twintig jaar stelselmatig hogere eisen aan ons gesteld, zoals meer publiceren en meer extern geld binnenhalen. Met minder mensen moeten we meer werk verrichten. De intrinsiek gemotiveerde mensen zullen wel weer een extra tandje bijzetten, maar ze moeten niet stuklopen. De goede wetenschappers vertrekken naar het buitenland. De plannen leggen een enorme druk op jonge mensen. Ik betwijfel ook wel eens of al die bijbaantjes van studenten verstandig zijn, maar ze moeten niet tijdens het spel de regels veranderen."

Prof.dr. Elena Lomonova (hoogleraar Electrical Engineering): "We kunnen zo niet doorgaan. De kwaliteit van ons onderzoek is in gevaar. Het land verliest zijn aanzien op deze manier. We werken allemaal al ontzettend hard. Een werkweek van zestig uur is voor mij geen uitzondering. Dit is niet acceptabel."

Thuisblijvers over de kabinetsplannen

Mark de Vrieze, student Werktuigbouwkunde: "Het duurde lang voordat ik wist wanneer ik een vervangend tentamen kon doen en ik heb er uiteindelijk voor gekozen om het gewoon op vrijdag te maken. Het was een belangrijk tentamen voor me. Ik heb minder problemen met de kabinetsplannen dan veel andere studenten. Ik zie niet echt in dat protesteren het verschil gaat maken. Het zou wel beter zijn als het kabinet studenten die in totáál twee jaar vertraging hebben zou beboeten. Deze maatregelen zijn vooral verkeerd voor de fulltime bestuurders van grote verenigingen. Ik vind dat daar een uitzonderingsregel voor moet komen."

Jeroen Ramakers, student Scheikundige Technologie: "Protesteren is een linkse hobby en boe-roepen is niet mijn ding. Zijlstra mocht niet eens zijn woordje doen. Ik had gehoopt dat het commentaar van de universiteitsbesturen middels brieven meer effect had. Het kabinet heeft redenen voor de bezuinigingen en als die niet linksom komen, dan wel rechtsom. Wat niet wegneemt dat het heel jammer is en dat het de doodsteek is voor extracurriculaire activiteiten. Studenten moeten zich buiten de collegebanken kunnen ontplooien. Ik zou een verhoging van het collegegeld voor alle studenten een veel begrijpelijkere maatregel vinden."

De feiten

• Studenten die meer dan één jaar vertraging oplopen gaan volgens het regeerakkoord in september de 'Halbe-heffing' betalen: drieduizend euro bovenop het collegegeld. En ook de instellingen krijgen een boete van drieduizend euro.

• Ruim een derde van de Nederlandse hoogleraren heeft vrijdag in toga gedemonstreerd tegen de bezuinigingsplannen van het kabinet.

• De staatssecretaris is de studenten niet tegemoet gekomen en houdt vast aan de boetes.

• Maandagmiddag 24 januari moesten vijf verdachten voor de supersnelrechter in Den Haag verschijnen op verdenking van openlijk geweld tegen de ME. Tegen één van hen is acht weken cel geëist. Het gaat om studenten uit Haarlem, Amsterdam, Wassenaar, Spanje en Delft.

• Op www.vsnu.nl staan de toespraken van de Academische Zitting, een videopersbericht en meer informatie.

• Op www.tue.nl/cursor vind je foto's en filmpjes.

• De werkgroep Kabinetsplannen wil op de TU/e een debat tussen politici houden. Waarschijnlijk is dat debat op 11 februari. Meer informatie volgt.

• De TU/e heeft studenten vervangende tentamengelegenheden geboden. Zo'n 146 studenten meldden zich hiervoor aan. Zij horen via de faculteiten wanneer het vervangende tentamen is.