Untitled Document
Nauwkeurig en efficiënt aan de
basis
Funderingen/Cora van den Berg
Foto/Bram Saeys
Een fundering waar maar een paar man aan hoeft te werken
in plaats van de vele mensen die normaal nodig zijn. Slechts gebruik
makend van een graafmachine en met een kostenbesparing van 10
tot 20 procent. Als het aan Faas Moonen ligt, kan zijn geïndustrialiseerde
funderingswijze, waar hij midden mei op promoveerde, volgende
week al toegepast worden in de bouw. Daarbij is zijn onderzoek
ook nog eens fundamenteel anders van opzet dan gebruikelijk.
 "Een ace in de tennissport,
dat is een bal die linea recta op exact de goede plek terechtkomt.
Het kost wat extra energie, maar het levert meer winst op. Vandaar
dat de benaming ACE's, Adjustable Closed Elements-system, zo'n
toepasselijke naam is voor de bouwwijze die ik heb uitgedacht.
Het gaat in die bouwwijze om aanpasbare en verstelbare industriële
elementen, die op de bouwplaats nauwkeurig op de juiste plaats
worden neergezet. Net als bij tennis heeft het direct nauwkeurig
plaatsen in de bouw grote voordelen."
Faas Moonen, docent Houtconstructies bij de vakgroep Constructief
Ontwerpen van Bouwkunde, wilde aanvankelijk promoveren op industrieel
bouwen, waar hij in 1995 al een begin mee had gemaakt met zijn
bouwwijze ACE's. Er is in de bouw veel beweging in die richting,
omdat er steeds minder bouwvakkers zijn. Ook is het werk in de
fabriek beter te beheersen dan op de bouw zelf. Moonen zag echter
al snel dat het weinig zin heeft om in de fabriek iets te maken
als je er op de bouwplaats niet veel mee kunt. "Daar is het
vaak nog een kwestie van improviseren", zegt hij aan de vooravond
van zijn promotie op 14 mei. "Ik had niet zoveel zin om met
de wanden verder te gaan als het met de fundering niet goed zit."
Vandaar dat Moonen zich voor zijn promotieonderzoek helemaal heeft
toegelegd op fundering van woning- en laagbouw. "De aansluiting
van de voorgeproduceerde elementen op de grond is bij gangbare
funderingen nergens goed gemaakt", zegt hij. "Terwijl
het van groot belang is dat een fundering op een paar millimeter
nauwkeurig goed past. Als je eenmaal moet improviseren op de bouwplaats
is het einde zoek. Het eerste element dat niet goed past kun je
er nog wel inslaan, maar bij de tweede wordt dat al moeilijker."
Moonen ontwikkelde hiervoor een methode, de 'nauwkeurige funderingswijze'.
Hij toetste die aan de hand van een proefproject: een tijdelijk
onderzoeksgebouw op het TU/e-terrein (de zogenaamde GEO-test-site).
Het bleek dat de methode in de praktijk haalbaar was, op twee
millimeter nauwkeurig. "Eerst zag de aannemer het helemaal
niet zitten om zo nauwkeurig bezig te zijn", vertelt Moonen.
"Niemand klaagde toch? Maar hij zag ook wel dat deze manier
van werken het hele bouwproces vereenvoudigt. Zo bleek het bijvoorbeeld
mogelijk het beton tegelijk met de vloer te storten, wat normaal
gesproken na elkaar gebeurt."
Groot aantal partijen
Toch was het lastig deze nauwkeurige funderingswijze zomaar toe
te passen in de bouwpraktijk. Daar is immers een groot aantal
partijen bij betrokken, van architect tot onderaannemers, met
ieder een specifieke bijdrage aan het geheel. In totaal moet een
bouwbedrijf voor een fundering zo'n 25 activiteiten aansturen.
Op zoek naar een vereenvoudiging van het geheel is Moonen van
voren af aan begonnen met zijn ontwerpproces. Ook voor deze 'efficiënte
funderingswijze' werd een proefproject uitgevoerd: een bedrijvengebouw
in Nuenen, dat deels een traditionele en deels een 'efficiënte'
fundering kreeg. "Het bleek dat mijn methode een besparing
van veertig procent aan arbeidsuren op de bouwplaats opleverde,
en een kostenbesparing van tien tot twintig procent", zegt
Moonen. "De grote truc hierachter is dat ik in mijn methode
alles maar één keer doe. In de praktijk worden de
dingen zo vaak opnieuw gemeten, er komen veel losse onderdelen
aan te pas én veel disciplines. Voor mijn methode hoef
je alleen een blok met stelschroeven op de millimeter nauwkeurig
als fundering neer te leggen. Een prefab-element met een vaste
maat komt er dan bovenop. Dit verschuif je met de hand tot het
op de goede plaats zit. Vervolgens klik je het vast en kan het
beton gestort worden. De maatvoering is op deze manier heel nauwkeurig
en het element verschuift niet meer. Bovendien ontdekte ik dat
de graafmachine ook kan dienen om elementen op hun plek te zetten.
Dat is veel efficiënter dan met een kraan, die er de hele
dag staat en af en toe ook nog wat doet."
Rare vormen
Maar nog was Moonen niet klaar. Bij deze proef bleek dat de voorbereiding
voor de betonelementen erg veel tijd in beslag had genomen. "Dat
moeten we natuurlijk niet hebben", benadrukt hij. "Een
aannemer wil meteen kunnen bouwen zodra de vergunning er is. Dus
ben ik wéér opnieuw begonnen met het ontwerpen van
de funderingswijze. Dit keer op zoek naar een optimale productie
van de elementen. Voor mijn 'geïndustrialiseerde fundering'
worden er eerst beton-elementen geproduceerd met een vaste vorm,
achttien meter lang. Pas als precies bekend is hoe de fundering
eruit komt te zien, worden de elementen in de juiste vormen gezaagd
en op de bouwplaats aangebracht. Ik vind het belangrijk dat een
architect alle vrijheid heeft in zijn ontwerp. Dus niet, zoals
nu vaak gebeurt bij industrieel bouwen, dat hij zich maar moet
aanpassen aan vaste vormen van al geproduceerde elementen. Rare
vormen komen in de bouw steeds meer voor, omdat de computer bij
het ontwerp zijn intrede heeft gedaan, en omdat er in de steden
vaak gekke stukjes grond beschikbaar zijn om te bouwen."
Zo heeft Moonen in zijn onderzoek drie stappen doorlopen, waarbij
hij steeds weer opnieuw begon. "Geen lineair proces dus,
waarbij je voor specifieke problemen verdere oplossingen zoekt,
maar een herhalend ontwerpproces. Deze methode gaat waarschijnlijk
alleen op bij niet-routinematig ontwerpen, die moeilijk te overzien
zijn. Zo had ik bijvoorbeeld nooit vooraf kunnen bedenken dat
de voorbereidingstijd een bottleneck in mijn funderingsmethode
was. Voordeel is dat je eenmaal gemaakte foute beslissingen er
nog uit kan destilleren, die je anders het hele proces niet meer
zou opmerken. Iedere volgende fase gaat sneller dan de vorige.
Als er op een gegeven moment geen fundamenteel nieuwe dingen meer
te ontdekken zijn, ben je uitontwikkeld. Mijn fundering ligt nu
daarom voor 95 procent vast."
Moeizaam proces
De volgende stap is de toepassing in de bouwpraktijk. "Het
is belangrijk dat de methode bij wijze van spreken volgende week
toepasbaar is", benadrukt Moonen. "Anders kun je het
wel op je buik schrijven in de bouwwereld, waar het ontwikkelen
van nieuwe dingen een moeizaam proces is. Zoals ik in één
van mijn stellingen zeg: als er voldoende werk is in de bouw,
is er geen tíjd om nieuwe dingen te ontwikkelen; en als
er weinig te doen is, is er geen géld. Ik wil nu nieuwe
proefprojecten opzetten. Niet meer om het systeem te ontdekken,
maar om anderen er van te overtuigen dat het goed werkt. Ik moet
de projecten dus zorgvuldig selecteren. Want als er eenmaal een
fout insluipt, is het tot mislukken gedoemd. Daarna moet ik partners
zoeken die het willen toepassen. Dat zal nog wel even duren met
die traditioneel ingestelde bouwwereld. Maar het is en blijft
mijn grote drijfveer: dat deze methode ooit als bouwmethode geaccepteerd
zal worden. Daarom heb ik mijn proefschrift in het Nederlands
geschreven. Het eerste deel ervan zou als apart boekje verschijnen,
voor mensen uit de praktijk. Maar dat gaat helaas niet door omdat
er nog geen vraag naar is. Voorlopig richt ik me eerst even op
het promoveren zelf. Daarna gaan we weer hard verder."/.
|
