Hoeveel opleidingen moeten extra instroommomenten creëren? Wat zijn de gevolgen voor hbo’ers die een schakelprogramma volgen? Welke knelpunten zitten in de roosters? Aardig wat randverschijnselen van de harde knip, die de zeven leden van de projectgroep Harde knip momenteel onderzoeken. Zij hebben met studenten en studieadviseurs gesproken, een enquête gehouden onder opleidingsdirecteuren en gekeken hoe de TU Delft, Universiteit Leiden en de Universiteit Utrecht met de maatregel omgaan. De werkgroep brengt voor de zomer rapport uit en het onderwerp komt in september in de universiteitsraad aan bod.

Hoewel er nog geen conclusies zijn getrokken, heeft de werkgroep wel problemen gesignaleerd. Het grootste knelpunt voor alle opleidingen zit hem waarschijnlijk in het op orde krijgen van de roosters en de nakijkperiodes. Invoering van de harde knip op dit moment zou voor 7 van de 22 opleidingen lastig zijn. Die opleidingen hebben slechts één instroommoment. Bij de andere opleidingen kun je nu al minstens twee keer per jaar instromen. Bij twee van die zeven opleidingen kan de harde knip nu al gerealiseerd worden. Bij vijf opleidingen is dat nog moeilijk. De vakken volgen elkaar op en er is te weinig tijd om het een en ander na te kijken.

“Studenten studeren toch anders als er een harde knip is”

Dr.ir. Faas Moonen, voorzitter van de projectgroep Harde knip, stelt dat vooral februari en september drukke maanden zijn om tentamens na te kijken. En “docenten hebben soms al weinig tijd om na te kijken vanwege het bindend studieadvies”.

“Je wilt dat zoveel mogelijk studenten zo snel mogelijk afstuderen. De harde knip zou de rendementen mogelijk positief kunnen beïnvloeden.” Toch wil Moonen het hier niet te veel op toespitsen. “We hebben te weinig inzicht in het effect van de harde knip op rendementen. Studenten studeren toch anders als er een harde knip is. Andere vakken krijgen dan prioriteit.” Volgens de voorzitter is de kwaliteit van het masteronderwijs het meest overtuigende argument. “Wil je op hoog niveau masteronderwijs verzorgen, dan is niemand erbij gebaat dat studenten meedoen die hun focus nog grotendeels in de bachelor hebben.”

De projectgroep heeft ook de ‘struikelvakken’ geïnventariseerd - het laatste vak dat studenten met een zachte knip afronden voor de masterinschrijving. “De harde technische vakken blijken hierbij geen struikelblok. Het lijkt er juist op dat studenten zich eerst richten op de lastigere vakken en de relatief gemakkelijkere vakken voor het laatst bewaren.”

Moonen is van mening dat de harde knip ook voor de hbo-schakelaars -die nu zowel bachelor- als mastervakken mogen volgen- moet gelden. “De harde knip moet ertoe leiden dat de aandacht van masterstudenten volledig op de master is gericht.”

Liever zachte dan harde knip

Volgens dr. Roel Bloo, studieadviseur Technische Informatica zouden de gevolgen van een harde knip bij zijn opleiding groot zijn.

“Bij Informatica beginnen veel studenten aan een aansluitende master, terwijl ze enkele vakken in de bachelor niet hebben afgerond. Ze hebben na drie jaar vaak één of meer vakken helemaal niet gevolgd. Die kunnen ze dan redelijkerwijs alleen in het tweede semester afronden. Dat leidt al gauw tot een herfstsemester waarin ze voor hun studie niks kunnen doen.”

“Studenten moeten hun studietempo er op af kunnen stemmen. Sinds een jaar kunnen ze bij ons het eindproject -dat voor het tweede semester staat gepland- in het eerste semester doen. Het zou goed zijn als studenten vakken kunnen afronden in het semester dat ze niet gegeven worden, bijvoorbeeld door zelfstudie met een wekelijks vragenuur.”

Bloo vindt dat er een zachte knip moet blijven bestaan, maar dan niet in de huidige vorm. “Nu kan de zachte knip in theorie eindeloos voortduren. Studenten die nog maar een paar vakken van de bachelor niet hebben afgerond, zouden voor ten hoogste één jaar een neveninschrijving in een aansluitende master moeten krijgen.”

“Een harde knip dwingt studenten hun studie strakker te plannen en dat kan een goede zaak zijn, maar er moet wel een goede regeling zijn om te voorkomen dat studenten een bestuursjaar doen vanwege dat ene vakje uit het tweede semester dat ze niet gehaald hebben.”

“Harde knip is verschoolsing van onze opleidingen”

Dr. ir. Jan Vleeshouwers, studieadviseur bij Electrical Engineering, verwacht geen wonderen van de harde knip.

“Voor de opleiding is de harde knip een slechte zaak. Het kost energie en tijd en het lost niets wezenlijks op. Ik geloof niet dat studenten er veel beter of slechter van worden. De gemiddelde studieduur in de bachelor zal wel verkorten, maar uiteindelijk is er waarschijnlijk geen effect op de gemiddelde studieduur van bachelor en master samen. Studenten zullen hun laatste bachelor-vakken eerder doen en hun eerste mastervakken later. Ik verwacht geen extra uit- of instroom.”
“De knip past in het patroon van steeds verdere verschoolsing van onze opleidingen. Niets is fnuikender voor academische vorming dan gebaande paden en fantasieloze regels. Studenten aan het eind van de bacheloropleiding moeten we in staat achten en stellen zélf keuzes te maken over hoe ze hun opleiding inrichten. Ze moeten daar fouten in mogen maken.”

Volgens Vleeshouwers zijn er bij zijn faculteit geen onoverkomelijke obstakels die invoering in de weg staan. In ieder geval moet er een tweede instroommoment komen, en ‘dat kost wel geld’. “Docenten moeten straks hun vak geven voor twee kleine groepen studenten, in plaats van één keer voor een grotere groep en dat is inefficiënt.”

“Studenten niet afrekenen op bestuursfunctie”

Maarten Sjoerdsma, lid studentenfractie Groep-één: “Het is voor mij niet helemaal helder welk doel de universiteit voor ogen heeft met de harde knip. Moet er meer mobiliteit komen? Moeten de rendementen omhoog? Die doelen kunnen we mogelijk op andere manieren bereiken dan via de harde knip.”

“Ik denk wel dat door de harde knip de kwaliteit van het masteronderwijs verbetert, omdat studenten zich er volledig op kunnen focussen.” Studentenfractie Groep-één vindt het belangrijk dat de maatregel niet teveel druk legt op het studentenleven. “Studenten moeten er niet op worden afgerekend als ze buiten hun studie sporten of in een bestuur zitten. Als je Eindhoven als studentenstad op de kaart wil zetten, moet je studenten in de gelegenheid stellen iets buiten hun studie te doen.”

“Om de harde knip in te voeren, moet volgens mij de hele onderwijsstructuur op de schop. Je moet meerdere instroommomenten creëren en het rooster aanpassen. Vooral het rooster afstemmen op dat van andere universiteiten om het studenten makkelijker te maken over te stappen naar een andere universiteit, is nog lastig. Ik vind het moeilijk om te bepalen waar de universiteit dadelijk de grens moet trekken. Moet je een student straffen die al jaren netjes zijn vakken haalt en dan net één vak mist?”

“De programma’s moeten eerst op orde zijn”

Rudy van Beurden, lid Progressieve Fractie: “Het is een mooi streven dat studenten aan hun master kunnen beginnen en niet meer achterom hoeven te kijken. Als ze dan maar niet een halfjaar duimen moeten draaien. Zowel voor de universiteit als voor de student is het wenselijk de studietijd te verkorten.”

“Het vraagt veel van studenten om binnen vijf jaar af te studeren, omdat de universiteit intensieve studies aanbiedt. Daar komen buiten-curriculaire activiteiten bij, die erg belangrijk zijn om als veelzijdige afgestudeerde de arbeidsmarkt te kunnen betreden. Bij mijn studie, Bouwkunde, haalt bijna niemand het in vijf jaar. Als de harde knip er komt, moet het programma helemaal op orde en echt studeerbaar zijn. Er moet een mentaliteitsverandering komen en een regeling voor studenten die door waardevolle nevenactiviteiten vertraging oplopen. Ik ben er alleen niet van overtuigd dat de harde knip dé manier daarvoor is, want er is wel degelijk een onderscheid tussen een luie en een actieve student.”