Untitled Document
De Toestand in de Wereld volgens Rob
de Wijk
Internationale betrekkingen/Han Konings
Foto/Gerard Til
Je zou het bijna een ontmoeting in het hol van de leeuw
mogen noemen. Rob de Wijk, deskundige op het gebied van internationale
betrekkingen, is twee dagen van de week als hoogleraar werkzaam
op de Koninklijke Militaire Academie te Breda. Daar spreken we
af voor een interview. Volgende week donderdag verzorgt De Wijk
aan de TU/e een gastcollege bij de start van het keuzevak 'Techniek,
Vrede en Veiligheid'.
De ontvangst bij het wachthuisje aan de ingang van het terrein van de Koninklijke
Militaire Academie (KMA) is allervriendelijkst. "Ha, een interview met
Rob de Wijk. Over Afghanistan zeker? Mag ik even een identificatiebewijs?"
Na afgifte van mijn OV-jaarkaart, word ik doorverwezen naar gebouw H.
Gebouw H blijkt te worden beschermd door een imposant stuk geschut
dat voorzien is van het opschrift 'Top Gun'. Rob de Wijk bezet
op de KMA een sobere kamer met aan de muur een olieverfschilderij
waarop de stichter van het Kasteel van Breda is afgebeeld. Heel
in de verte hebben de gelaatstrekken van deze in kuras gestoken
notabele wel iets weg van die van de hoogleraar Internationale
Betrekkingen. Naast zijn hoogleraarschap aan de KMA bekleedt De
Wijk ook een leerstoel Strategische Studies aan de Universiteit
Leiden. Maar de meeste mensen kennen hem toch als de buitenlanddeskundige
van het Clingendael Instituut uit Den Haag. Of, zoals zijn buurman
in het gebouw H opmerkt: "Oh, u zoekt Nova Rob?".
Netwerk
Sinds het ontstaan van de oorlog in Afghanistan is De Wijk veelvuldig
op tv te zien bij Netwerk en Nova. "Dat zijn overigens de
enige twee actualiteitenprogramma's waar ik mijn medewerking aan
verleen", zegt De Wijk. "Alle andere aanvragen wijs
ik van de hand, anders zou ik het fysiek ook nauwelijks meer kunnen
bolwerken."
Waarop baseert hij zijn inschattingen van internationale situaties,
die hij met grote regelmaat aan de Nederlandse tv-kijker presenteert?
"Allereerst beschik je natuurlijk over een bepaalde basiskennis,
je weet hoe conflicten in elkaar steken en hoe militaire en economische
machtsmiddelen gebruikt worden tijdens zulke conflicten. Verder
ben ik anderhalf uur per dag bezig op internet om de laatste stand
van zaken bij te houden en lees ik de kranten. Alleen al op grond
hiervan kun je een heel behoorlijk beeld van de situatie schetsen.
Voor zaken die ik dan nog niet weet, of voor bepaalde vermoedens
die ik bevestigd wil zien, ga ik te rade bij mijn netwerk. Om
welke personen het daarbij precies gaat, maak ik nooit bekend.
Het zijn mensen binnen de NAVO, de Europese Gemeenschap, het Pentagon,
het Amerikaanse State Department en aanverwante organisaties.
Zij voorzien mij van extra, meestal ook vertrouwelijke informatie,
waarmee ik mijn oordeel vorm kan geven."
Mag je die vorm van informatieverschaffing betitelen als 'lekken'?
De Wijk: "Nee, zeer zeker niet. Er zou pas sprake zijn van
lekken, als de zaken die zij mij vertellen in de krant terecht
zouden komen. Dat gebeurt niet, ik pas hun informatie slechts
in binnen het beeld waarover ik al beschik".
Conflictpreventie
Op donderdag 6 december opent het keuzevak 'Techniek, Vrede en
Veiligheid' met een gastcollege van De Wijk. Ook is aan de TU/e
al vele jaren een Vredescentrum actief. Vindt hij dat goede initiatieven?
"Ja, het is altijd verstandig om studenten over dit soort
zaken te laten nadenken. Alleen kijk ik wat sceptisch aan tegen
zo'n Vredescentrum. In Nederland houdt namelijk iedereen zich
bezig met vrede, of met het voorkomen van conflicten, of eventueel
met het herstellen van de vrede zodra een conflict is uitgebroken.
Het tussentraject wordt daarbij door al die instellingen uit het
oog verloren: hoe ga je nu daadwerkelijk om met een conflict als
het eenmaal is uitgebroken? Ik ben in Nederland één
van de weinige mensen die over deze materie nadenkt, terwijl het
wel van cruciaal belang is. Ook de Universiteit Utrecht beschikt
over een instituut dat zich bezighoudt met conflictpreventie.
Uitstekend allemaal, maar het stelt nationaal niets voor. Op dit
moment hoor je niets van dat soort clubs."
Hoe belangrijk is ethiek voor De Wijk? "Ethiek is prima,
maar het kan soms ook doorslaan. Het opschorten van de ondersteuning
aan de bombardementen in Afghanistan door GroenLinks vind ik daar
een goed voorbeeld van. Ook zij moeten erkennen dat conflicten
ondanks alles toch uitbreken, en dat je er dan ook iets aan moet
doen. Het moment is daarbij ook erg slecht gekozen, een overwinning
op de Taliban staat voor de deur. Maar ik zie wel meer van dit
soort politici -en het geldt ook voor wetenschappers- die op zo'n
moment in een spagaat terecht komen: ze kunnen geen keuze maken
tussen idealisme en realisme. Wat gewenst is, hoeft echter niet
altijd mogelijk te zijn. Ik keer die redenatie altijd om: kijk
eerst naar wat mogelijk is en op grond daarvan kun je bekijken
wat haalbaar is."
Vrijheden
De Wijk vindt zelfs dat degenen die nu pleiten voor afzijdigheid
in het Afghaanse conflict, beticht mogen worden van amoreel en
onethisch gedrag. "Deze mensen waarschuwen voortdurend voor
een humanitaire ramp in Afghanistan, maar die catastrofe heeft
-mede door effectief Amerikaans optreden- nog niet plaatsgevonden.
Wat wel gaat gebeuren, als we dit mondiale terrorisme geen halt
toeroepen, is een drastische inperking van onze individuele vrijheden
die wij nu in het Westen nog zo vanzelfsprekend vinden. Neem vandaag
de dag nog maar eens een vliegtuig, dan weet je waar ik het over
heb. Ook de discussie over de identificatieplicht zal zeker weer
gaan oplaaien. Het terrorisme noopt westerse overheden tot het
nemen van draconische maatregelen om de veiligheid van haar burgers
nog te kunnen garanderen. Dat die vrijheden door de dreiging van
terroristische aanslagen worden beperkt, beschouw ik als onethisch."
Overigens kan De Wijk wel begrip opbrengen voor de standpunten
die in het Midden-Oosten leven over de westerse aanwezigheid in
die regio. "Het westen treedt met een zekere arrogantie op
in deze regio. Daarbij komt dat in deze landen al jarenlang een
opleving van de islam gaande is, die vaak fundamenteel anti-westers
van aard is. Dat is gewoon een feit. Men wil daar een wal opwerpen
tegen de in hun ogen verderfelijke westerse invloeden. Deze zaken
worden in het westen vaak gewoonweg ontkend. De oplossing van
het probleem begint met het erkennen van die gegevenheden."
Voorspellen
Hoe moeilijk is het voor De Wijk om de ontwikkelingen op het wereldtoneel
enigszins accuraat te voorspellen? "De moeilijkheden die
je daarbij ondervindt, zou ik willen illustreren aan de hand van
een allesomvattende gebeurtenis die in 1989 plaatsvond: de val
van de Muur. Een week voordat de Muur daadwerkelijk viel, was
ik nog met een aantal collega's in Berlijn. Op dat moment was
het voor ons wel duidelijk dat er op termijn iets zou gaan veranderen
in de oost-west-verhoudingen, maar dat de zaken zo snel en zo
rigoureus zouden gaan, konden we zelfs op zo'n korte termijn niet
bevroeden. Revoluties zijn dan ook nooit te voorspellen. Als na
zo'n grootschalig incident de internationale situatie weer in
rustiger vaarwater komt, gaan bepaalde wetmatigheden weer gelden.
En op grond hiervan zijn dan bepaalde trends te onderkennen."
De Wijk laat nog weten dat intuïtie bij zijn werk een belangrijke
rol speelt, maar dat die intuïtieve gevoelens altijd gebaseerd
zijn op kennis. "Met betrekking tot Bin Laden zegt mijn intuïtie
dat hij uiteindelijk wel opgepakt zal worden. Maar wanneer en
waar dat zal zijn en of dat gepaard gaat met veel geweld, kan
ik op dit moment onmogelijk voorspellen."/.
Het gastcollege van Rob de Wijk is op donderdag 6 december
van 13.30 uur tot 15.15 uur in
collegezaal 7 van het Auditorium.
|