/Voorpagina
/Mensen
/Nieuws
/Opinie
/Cultuur
/Studentenleven
/Achtergrond
/English page
/Onderzoek
/Reportage
/Bestuur
/Ruis
/Ranzigt
/Colofon
/Faculteits Berichten
/Vacatures
/Mensa
/Oude cursors
/pdf formaat
/TUE
/Zoeken:
/ Cursor nummer 1 nummer 9

Jaargang 44, 7 februari 2002


Onderzoek

Untitled Document

"Gemopper over geluid mag vaak best een toontje lager"
Psycho-akoestiek/Monique van de Ven
Foto/Maarten van Loosbroek
Zijn sollicitatiebrief, daar keken ze bij het bekende Massachusetts Institute of Technology eind jaren zestig behoorlijk van op, weet prof.dr. Aad Houtsma. De hoogleraar psycho-akoestiek combineerde zijn -toen nog prille- wetenschappelijke ontdekkingsreis destijds namelijk met het priesterschap. En een priester in de techniek, "dat vonden ze wel bijzonder". Zijn religieuze roeping heeft Houtsma later opzij gezet voor een wetenschappelijke.
De evolutie van priester tot geluidsprofessor.


Als kind volgde Adrianus Houtsma (nu 63) al pianolessen. Na de middelbare school, die hij deels in Haarlem en deels in Venlo doorliep, koos hij ervoor theologie te gaan studeren. De eerste twee jaar van de priesteropleiding volgde hij bij de Orde der Augustijnen in Eindhoven; de overige vier jaar bracht Houtsma door in het klooster in Nijmegen. In die vier jaar studeerde hij, naar eigen zeggen bij wijze van hobby, tevens aan het conservatorium in Arnhem.
In 1963 werd Houtsma tot priester gewijd. "Toen moest ik bedenken wat ik daarna wilde doen. Veel Augustijnen zitten in het onderwijs en ik dacht zelf aan een studie in Delft of Eindhoven." Hij kreeg echter een beurs aangeboden voor een studie aan de Amerikaanse Villanova University. "Die universiteit werd gerund door dezelfde orde; de Amerikaanse en Nederlandse paters hadden gezamenlijk bedacht dat dat wel iets voor mij zou zijn."
In Villanova moest Houtsma een vak kiezen. "Eerst dacht ik aan natuurkunde, maar ik kwam er binnen een paar dagen achter dat de elektro-afdeling op die school veel interessanter en een stuk moderner was." Na twee jaar, in 1966, behaalde de student zijn bachelorgraad: "Ik kreeg voor veel vakken vrijstelling, omdat ik die op het gymnasium al had gevolgd".
Op Villanova kon Houtsma niet verdergaan voor de mastergraad. Hij solliciteerde daarom bij het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT). "Pas later hoorde ik dat ze behoorlijk verbaasd waren over mijn crazy application. Een priester in de techniek, dat vonden ze wel bijzonder." Houtsma werd toegelaten tot de masteropleiding Electrical Engineering. Hij ging in Malden wonen, vlakbij Cambridge, waar de Nederlandse priester in de weekenden actief was in de parochie en hielp met het verzorgen van de kerkdiensten.

Waarneming
Tijdens een introductiecollege in het eerste trimester op het MIT kwam Houtsma in aanraking met psycho-akoestiek, de wetenschap die zich bezighoudt met geluid en de waarneming ervan door mensen. In het tweede trimester sloot hij zich bij de bewuste vakgroep aan. "Ik kwam al snel op het onderwerp muziek, dat boeide me." Zijn afstudeerproject ging over de melodische en harmonieuze intervallen in muziekstukken en hoe het menselijk gehoor daarmee omgaat. "Dat onderzoek heeft de toon gezet voor mijn verdere carrière", zegt Houtsma.
Na zijn eerste jaar op het MIT sloeg de twijfel toe. Houtsma nam een jaar vrij en vertrok naar de Amerikaanse westkust. In San Diego gaf hij een jaar les op een middelbare school, zoals hij direct na zijn priesteropleiding al van plan was. Intussen runde hij samen met andere priesters drie parochies 'in de woestijn'. "We hadden ons eigen vliegtuigje, waarmee we op en neer vlogen tussen de parochies. Het was een heel gezellig jaar, maar ik ontdekte al snel dat ik niet uit het onderwijzershout gesneden ben", blikt Houtsma terug. "Bovendien had ik nu een alternatief waar ik enthousiast over was."
In 1967, tijdens een vakantie in Nederland, hakte Houtsma in overleg met de oversten van de orde de knoop door. "Sommigen vonden dat ik niet moest zeuren en door moest gaan met het missiewerk; anderen waren van mening dat ik mijn talent niet mocht verprutsen en dat ik terug moest gaan naar het MIT." En dat deed hij. Houtsma ging in een middelbare school vlakbij Boston wonen, samen met andere Augustijnen.
Een jaar later verhuisde hij naar de universiteitscampus, waar hij de 'huismeester' van zijn afdeling in het studentenhuis werd. "Het was een continue heksenketel. Er gebeurde van alles, veel mensen kampten met spanningen, zowel in hun studie als privé. Ik was in feite de praatpaal van de afdeling; mensen wisten dat ze met alles bij mij terecht konden."

Eenzaam
In 1971 rondde Houtsma zijn doctoraat psycho-akoestiek af en ging hij aan de slag als docent geluidsleer. Ook gaf hij colleges muziekakoestiek. Begin 1973 trouwde Houtsma. "Het leven als priester, het celibaat, kan op bepaalde momenten erg eenzaam zijn", verklaart hij. "Bovendien had ik een nieuwe, wetenschappelijke roeping gevonden. Ik wilde goed zijn in mijn vak en daar goed onderwijs in geven."
In 1982 ging hij met zijn vrouw én twee jonge kinderen terug naar Nederland. Die stap was 'eigenlijk een toevalstreffer'. Begin jaren tachtig dreigde 'de akoestiek-poot' van het IPO -het Center for User-System Interaction aan de TU/e- te verdwijnen. Houtsma: "Er was wel een vakgroep Horen en Spraak, maar die was nagenoeg helemaal op spraak gericht".
Houtsma, toen nog werkzaam bij het MIT, werd benaderd of hij misschien studenten kende die in Eindhoven hun post-doctoraal in de hoor-richting wilden doen. "Die hadden we wel, maar ik vond het onzinnig om studenten op te schepen met een vakgroep zonder goede leiding. Uit de discussie daarover ontstond de vraag of ik zélf geen zin had om de vakgroep te gaan leiden." Een ingrijpende beslissing, beschrijft Houtsma: "Mijn vrouw moest bijvoorbeeld haar hele familie achterlaten in Amerika". Toch was het hele gezin enthousiast. "Ze waren de campus inmiddels wel beu en toe aan iets heel anders."
Eén van de eerste projecten waar hij als geluidsdeskundige binnen het IPO bij betrokken was, was het ontwerpen van een nieuw type carillonklok. Zijn belangstelling voor de techniek van muziekin-strumenten, met name die van carillons, loopt als een rode draad door Houtsma's carrière.
In 1989 werd hij hoogleraar in de Psycho-akoestiek en haar technische toepassingen. Van 1997 tot 2001 was Houtsma wetenschappelijk directeur van het J.F. Schouten Instituut, een onderzoeksschool van de faculteit Technologie Management. Hij schreef meer dan honderd wetenschappelijke artikelen en bijdragen aan symposia en boeken.

Reputatie
"De akoestiek is een heel breed vakgebied", beschrijft Houtsma. "Het varieert van het vormgeven van een concertzaal tot het ontwerpen van een geluidswal. Geluid heeft twee kanten: enerzijds máken we het, anderzijds willen we het juist wégwerken."
"Over geluidsoverlast zijn in Nederland hele wetboeken volgeschreven en er bestaan allerlei actiegroepen voor", vervolgt Houtsma. "Mensen klagen dan ook steeds meer over geluid; van de herrie rond Schiphol tot de kerkklokken die de ochtendmis aankondigen. Soms hebben mensen daarin wel een punt, maar vaak mag het gemopper ook best een toontje lager, vind ik."
Door zijn beroep is ook Houtsma zich vaak extra bewust van het geluid om hem heen. "Zelfs als ik aan het wandelen ben in de bossen en ik de wind door de bladeren hoor ruisen, ben ik nog wel eens analytisch bezig", bekent hij. "En tijdens concerten hoor ik het bijvoorbeeld meteen als een instrument niet goed gestemd is. Anderen valt dat meestal niet eens op." Lachend voegt hij eraan toe: "Die analyse-knop kan ik gelukkig wel omzetten, hoor".
Desondanks zal Houtsma niet snel even helemaal wegdromen bij een goed stuk muziek. "Daar moet je mentaal juist heel actief mee bezig zijn", verduidelijkt hij. "Als ik muziek luister, kan ik er niet zomaar even iets bij doen." De kracht van een goed muziekstuk zit volgens de Mierlonaar in het verrassende: "In de structuur van goede stukken van Bach, Mozart en Beethoven ontdek je elke keer iets nieuws".

Heroriënteren
De akoesticus wil ook zelf weer meer muziek gaan maken. "Tijdens feestjes improviseer ik wel eens wat op de piano die in de huiskamer staat, maar daar blijft het meestal bij." Daarnaast is Houtsma zich 'professioneel aan het heroriënteren'. "Ik wil wel bezig blijven met het vak, maar hoe en in welke mate, daar denk ik nog over." In 2000 stopte Houtsma als voorzitter van het Nederlands Akoestisch Genootschap; zijn presidentschap van de overkoepelende Europese organisatie legt hij dit jaar neer.
Zijn vroegere roeping, het priesterwerk, zal in elk geval geen comeback maken in het leven van de professor. "Daarvoor ben ik in de loop der jaren te ver geëvolueerd", zegt hij lachend. "Er schuilt echt geen priester meer in mij."/.
Prof.dr. Aad Houtsma neemt op vrijdag 15 februari afscheid van de TU/e. Vanaf 16.00 uur houdt hij in de Blauwe Zaal van het Auditorium een lezing onder de titel 'Reflections on psychoacoustics and some of its technical applications'.

[an error occurred while processing this directive]
[an error occurred while processing this directive]
[an error occurred while processing this directive]
[an error occurred while processing this directive]
[an error occurred while processing this directive]













Website Cursor