/Voorpagina /Mensen /Nieuws /Opinie /Cultuur /Studentenleven /Achtergrond /English page /Reportage /Bestuur /Ruis /Harmpje /Colofon

/Faculteits Berichten /Vacatures /Mensa /Oude cursors /pdf formaat /TUE /Zoeken:

jaargang 42, 4 mei 2000 Bestuur

“Ik heb me altijd ingenieur gevoeld” Prof.dr.ir. Anthonie Meijers; hoogleraar Filosofie en Ethiek van de Techniek Tijdens het gesprek komt prof.dr.ir. Anthonie Meijers opeens met een mooie beeldspraak die zijn positie als hoogleraar Filosofie en Ethiek aan de TUE goed weergeeft: “Ethiek en techniek hebben tot nu toe niet samen gereageerd op de TUE. Ik hoop dat ik de katalysator kan zijn die dat proces wel op gang brengt. Zonder zelf af te branden, want de faculteiten moeten zelf het werk doen, dáár moet de reactie plaatsvinden.” “Men geeft me hier het gevoel dat ik welkom ben. Tijdens gesprekken op verschillende faculteiten heb ik gemerkt dat men echt iets aan ethiek wil gaan doen. Bij Biomedische Technologie bijvoorbeeld zijn ze heel enthousiast. Ik merk dat het ontbreken van ethiek hier een echt gemis is geweest.” In 1978 studeerde Anthonie Meijers af aan de faculteit Werktuigbouwkunde van de TU Delft, met als specialisatie energievoorziening. “Er speelden in die tijd veel vragen die ik belangrijk vond, onder meer over kernenergie. Hoe lang kun je radioactief afval veilig opslaan? Wat zijn de rechten van de toekomstige generaties? Hoe beleven mensen de risico’s van kernenergie? Welke impact heeft een technologie op de maatschappij?” Na zijn studie Werktuig-bouwkunde ging hij naar Utrecht waar hij filosofie studeerde. In Leiden promoveerde hij op een onderwerp uit de taalfilosofie, waarvoor hij onderzoek deed aan de universiteit van Californië te Berkely. “Ik ben ver van de techniek geraakt”, erkent Meijers, “maar ik heb me altijd ingenieur gevoeld. Al ligt mijn hart echt bij de filosofie.” Meijers heeft ook bij het ministerie voor Economische Zaken gewerkt. Daar hield hij zich bezig met innovatiegerichte onderzoeksprogramma’s (IOP’s). Dat zijn grootschalige onderzoeksprogramma’s aan Nederlandse universiteiten waarin ook de TUE participeert. Later was hij werkzaam aan de faculteit wijsbegeerte van de KUB en bijzonder hoogleraar aan de TU Delft vanwege het Koninklijk Instituut van Ingenieurs. Sinds 1 april werkt Meijers voor 7/10 deel aan de TUE. Zijn leeropdracht is ‘Filosofie en ethiek van de techniek’. De overige tijd blijft hij werkzaam in Delft. Anthonie Meijers. Foto Bram Saeys Softer “Het leuke van mijn functie hier is dat het techniek en filosofie bij elkaar brengt”, zegt Meijers. Hij vindt dat deze twee zaken helemaal niet zo ver van elkaar liggen. “Je kunt op twee manieren naar techniek kijken: de natuurwetenschappelijke benadering en de functionalistische benadering. Bij de eerste kijk je naar bijvoorbeeld de fysische structuur van een schakeling en de elektrische stroom die daar doorheen loopt. Als je dingen bekijkt op functionalistisch niveau, kijk je waar het ontwerp voor is en of het naar behoren functioneert. Ingenieurs ontwerpen uiteindelijk functies voor mensen. Als je hiervan uitgaat, wordt techniek al een stuk softer. Je kunt bijvoorbeeld een telefoon ontwerpen, daar gaat veel harde kennis over elektronica in zitten, maar het doel is mensen beter te laten communiceren. Op de tweede manier kijk je anders naar het beroep van ingenieur, want ingenieurs ontwerpen dan niet primair schakelingen maar communicatiemogelijkheden”, vindt Meijers. “Daarom moet je als ingenieur niet alleen veel van de natuurwetenschap-pen weten, maar ook de menselijke context kennen. Dingen kun-nen ook op twee manieren falen. Het kan natuurwetenschappelijk wel kloppen, maar niet functioneel zijn. Als je je realiseert dat ingenieurs uiteindelijk functies maken voor mensen, dan liggen ethische vragen helemaal niet zo ver van techniek af. Mag je bijvoorbeeld een auto maken die alleen maar rijdt als de gordels vast zitten? Sommige faculteiten staan er heel erg voor open om dit soort elementen in het onderwijs op te nemen.” Bij Werktuigbouwkunde heeft er al een casus gelopen gebaseerd op de inmiddels beruchte Ford Pinto. “Deze wagen moest snel worden ontworpen waarbij de styling voorop stond. De ingenieurs die aan deze auto werk-ten, moesten als gevolg daarvan een ontwerp maken met een benzinetank achter de achteras. Dat is onveilig, omdat bij een botsing van achteren de tank gemakkelijk in brand vliegt. De botsproeven van Ford lieten dat ook zien. De ingenieurs hadden verschillende opties gegeven om het probleem op te lossen, variërend in kosten van 1,5 dollar tot 11 dollar per auto. Bij Ford zijn ze toen gaan uitrekenen wat een mensenleven kost en wat het hen kostte om die wagen vei-lig te maken. De kosten voor een veiligere auto waren uiteindelijk te hoog en veel ongelukken waren het gevolg. Dat is de absurditeit van een technocratische benadering van dit probleem.” Meijers wil ingenieurs en aanstaande ingenieurs aan de TUE meer trainen zodat zij actief aan dit soort discussies meedoen. “Je kunt niet meer alleen in je kamertje bezig zijn met techniek. Moderne ingenieurs moeten nadenken over de gevol-gen van techniek voor de maatschappij. Daarnaast wordt de stem van de ingenieurs in het maatschappelijk debat nog veel te weinig gehoord. Die vaardig-heden moet ze ook leren.” Niet meer speciaal Meijers vindt dat ethiek niet moet worden gezien als een los vak dat erbij moet worden gedaan: “Het moet verweven worden met techniek, bijvoorbeeld in het ontwerpgericht onderwijs. Hoe dit ingevoerd moet worden, zal per faculteit verschillen. Ik zal docenten hierin bijstaan en ga voor hen een aparte cursus geven over ethiek en techniek.” Meijers heeft zichzelf ten doel gesteld binnen twee jaar op alle faculteiten ethiek te hebben ingevoerd, als regulier vak of in de vorm van proefprojecten. “Ik zie dit als een samenwerkingsproject met de faculteiten. Zij moeten mensen inzetten die de kar gaan trekken. En ethiek moet een voedingsbodem hebben op de faculteiten. Gelukkig zijn die mensen er.” Naast het onderwijs moet ethiek aan de TUE ook op onderzoeksgebied ontwikkeld worden, bepleit Meijers. “Er is nu een bestuurscommissie Ethiek. Die zal hopelijk worden omgevormd tot een platform Ethiek en Techniek. Vooraanstaande mensen van de verschillende faculteit zullen hierin zitting nemen. Dat platform moet een functie gaan vervullen op onderzoeksgebied.” Volgend jaar begint Meijers met het college ‘Inleiding in de filosofie van de techniek’. “Maar eerst ga ik veel energie steken in het opzetten van het ethiekonderwijs. Ik hoop dat ethiek aan de TUE over een tijdje niet meer speciaal is.”/.