Untitled Document
"Ik heb voor de lol mijn doctoraat
filosofie gehaald"
Filosofie/Hessel Rippe
Foto/Bart van Overbeeke
De noodzaak van filosofie is de noodzaak van het leven.
Op de TU/e wordt deze noodzaak belichaamd door prof.dr. Wil Derkse,
die na zeven jaar afscheid neemt als bijzonder hoogleraar Wijsbegeerte
en vertrekt naar de Katholieke Universiteit Nijmegen (KUN). Zeven
jaren van voorspoed draagt hij met zich mee bij zijn verhuizing
van Noord-Brabant naar Gelderland. Ter gelegenheid van zijn afscheid
wordt op dinsdag 6 november het symposium 'Het belang van algemeen
wijsgerige vorming in de context van een technische universiteit'
gehouden. Een gesprek met een onderwijsdier over horizonverruiming,
verbazing en het meest nutteloze college van de TU/e.
 Het herfstzonnetje priemt voorzichtig
door de beslagen ramen van zijn kantoor. Ingericht door een minimalist;
de wanden zijn leeg en wit. Er gaat een serene rust vanuit. Het
lijkt een stilteruimte, waar men tot bezinning kan komen, kan
reflecteren op het jachtige bestaan. Achter het witte tafelblad
van zijn bureau zit prof.dr. Wil Derkse te stralen. Hij heeft
net college gegeven en moet binnen afzienbare tijd weg. Normaal
reist hij met de trein. "Filosofie-boek op de heenweg, roman
op de terugweg. Maar vandaag ben ik voor het eerst in lange tijd
weer eens met de auto gekomen." Dat geeft meer tijd om te
praten met de man die via de Radboudstichting verbonden is aan
de TU/e. De Radboudstichting is een katholieke stichting met tien
bijzondere leerstoelen aan verscheidene universiteiten. Via deze
stichting kwam Derkse in 1994 op de TU/e terecht. "Van huis
uit ben ik chemicus. Ik ben afgestudeerd op scheikunde aan de
KUN, maar heb daarna voor de lol mijn doctoraat filosofie gehaald.
Zo hoort het eigenlijk ook. Je moet studeren voor je lol. Vanwege
mijn dubbele affiniteit met zowel chemie als filosofie kon ik
hier beginnen."
Vak
Een technische universiteit met een bijzondere leerstoel filosofie.
Een combinatie die ook bij de collega's van Derkse in het begin
voor wat opgetrokken wenkbrauwen zorgde. "Tijdens de wekelijkse
lunch in de Senaatszaal werd ik voorgesteld aan een docent die
een kort praatje hield. Ik stelde me aan hem voor als de nieuwe
leraar filosofie. He was not impressed. Na zijn voordracht stelde
ik hem een vraag, waar hij positief verbaasd op reageerde 'dat
het geen gekke vraag was voor een filosoof'. Waarop de rector
bijviel; 'deze collega heeft een echt vak geleerd'", gniffelt
Derkse.
Toch vindt Derkse dat er niet alleen op een technische universiteit,
maar zeker in het algemeen meer ruimte moet zijn voor filosofie.
"Er is te weinig aandacht voor de wijsbegeerte. Terwijl er
grote behoefte is aan horizonverruiming. Mensen die afstuderen
aan de TU/e zitten binnen tien jaar niet meer in de techniek.
De meesten hebben dan een managementfunctie en dan is juist filosofie
een makkelijk hulpmiddel. Het stelt je in staat een betere argumentatie
te ontwikkelen en laat je verder kijken dan het specialisme waar
je op afgestudeerd bent."
Deze grote behoefte blijkt wel uit de intekenlijst voor zijn college
'Inleiding in de filosofie'. Studenten van verschillende opleidingen
van de TU/e hebben zich hiervoor ingeschreven. Hij kijkt rustig
op de blaadjes die voor hem liggen. "Er zitten verdorie geen
chemici bij. Oh ja, tóch. Eentje."
Studenten zijn de inspiratie voor elke docent. Zo ook voor Derkse.
"Ik ben het eerste college van een trimester ooit begonnen
met de woorden 'welkom bij het meest nutteloze college van de
TU/e', waarop een jongen in de volle collegezaal ging staan en
riep 'daarom zijn we hier'. Ik geniet van het lesgeven aan een
volle collegezaal. Ik ga de leerlingen missen. Op de TU/e komen
studenten omdat ze echt willen. Op de KUN zijn het voor alle faculteiten
verplichte lessen. Voor mij zijn de dagen op de TU/e mijn vrije
dagen. Bij de Radboudstichting werk ik in het academisch management
en heb ik elk kwartier een ander klusje. Hier heb ik een krijtje
in mijn hand, zitten er geïnteresseerde mensen voor me en
behandel ik een boek dat ik zelf leuk vind. Er kan niks misgaan."
Heidegger
Daarom wil hij voor studenten af en toe zijn nek uitsteken. "Tijdens
werkcolleges lezen we met zijn allen klassieke teksten of moderne
teksten met een klassieke grondslag en kwaliteit. Het derde trimester
geef ik meestal geen werkcollege omdat leerlingen het in die tijd
erg druk hebben. Toch vroeg een studente aan me of we 'Zijn en
Tijd' van Heidegger konden behandelen. Ik vond het prima, maar
zei dat het dan wel een werkcollege alleen voor haar zou worden.
Want welke andere gek in Eindhoven wil Heidegger lezen? Mailde
ze me later terug dat ze nog negen anderen had gevonden. Hebben
we Heidegger woord voor woord gelezen. Eigenlijk was het illegaal
lesgeven. Het werkcollege had geen vakcode, dus
officieel bestond de les niet."
Lesgeven is een vak van wisselende extremen. "Als het doceren
goed gaat, is het geweldig. Als het slecht gaat, is het een ramp.
Ik ben een echt onderwijsdier. Je moet ook passie hebben voor
je vakgebied. Ik ben daar misschien heel ouderwets in, maar voor
een docent is het noodzaak dat hij of zij blijft leren. Leerlingen
voelen haarfijn aan of docenten blijven studeren op de materie
waarin ze lesgeven. Je moet van je vak houden. Net zoals een dirigent
van Het Brabants Orkest van muziek moet houden."
De filosoof moet zich tot in lengte van dagen verbazen, zich steeds
verwonderen. "Mijn verbazing wordt met de dag groter. Ik
verbaas me over de interesse van de studenten voor en in mijn
lessen. Niet alleen in de 'inleiding in de filosofie', maar ook
voor 'wijsgerige ethiek' en 'wijsgerig management'. Het is ook
de verwondering over studenten in de collegezaal. Ze zitten soms
te luisteren als kleine vogeltjes in een nest met opengesperde
bekjes."
Balans
Techniek heeft haar eigen filosofie. De technische ethiek houdt
zich bezig met de wankele balans van waarden en normen. Maar ook
de algemene filosofie houdt zich bezig met techniek. "Er
bestaat techniekpessimisme in de filosofie. De angst voor de vooruitgang.
Terwijl techniek een manier kan zijn om de wereld mooier te maken."
Derkse houdt zich in zijn lessen bezig met de algemene ethiek.
"Vragen als 'hoe heb ik te leven?' en 'wat is een goed leven?'
Maar ook een actuele vraag als 'wat is goed en kwaad?'. Zeker
nu met de aanslagen in de VS."
De bijzonder hoogleraar filosofie wil de studenten van de TU/e
iets op het hart drukken: "Blijf in leven. Streef naar de
kunst van het in leven blijven. Zorg ervoor dat je niet voor je
achttiende levensjaar 'sterft'. Sommige komen later in een functie
terecht, waar ze in vast komen te zitten. Dan zijn ze in feite
al gestorven. Dat is op deze universiteit zo leuk. Je hebt altijd
welwillende studenten die door naar de colleges te komen aangeven
dat ze verlangen naar het leven. Ze moeten niet zeggen dat ze
het daar te druk voor hebben. Daar geloof ik niet in. Zoals Augustinus
in de vierde eeuw zei toen mensen klaagden over hun moeilijke
leven: 'De tijden dat zijn wij'."/.
|
